TÜRKİYE’DE ZİRA DON ZARARI SONUCU OLUŞAN ETKİLER

1. Tarım Ürünlerinde Verim Kaybı: Meyve ağaçları (özellikle kayısı, şeftali, badem gibi erken çiçeklenen türler) en çok etkilenmiştir üreticilerimizden gelen geri bildirimler ve görseller yoğun olarak devam etmekte. Don zamanı çiçeklenme ya da meyve bağlama dönemine denk geldiği için verim ciddi oranda düşer yâda hiç ürün elde edilemez. Tahıllar ve sebzeler de fideler halinde dondan etkilenirse gelişemez özellikle erken dönem ekilen pancarlarda don zararı görülmüştür bölge çiftçilerimizden gelen görseller ve geri bildirimlere dayanarak tekrar üreticilerimize geçmiş olsun .
2. Ekonomik Kayıplar: Üreticilerin gelirinde düşüş olur, özellikle don sık görülen bölgelerde (örneğin Malatya’da kayısı Karamanda, Ereğli’de meyve ağaçlarında ) Tarsim sigorta yaptırmayan çiftçiler ağır etkilenebilir. Bölgesel tarım ekonomisinde dalgalanmalar bu yılda devam eder.
3. Ürün Kalitesinde Düşüş: Dondan etkilenen meyveler küçük kalabilir, deformasyon görülebilir ya da raf ömrü azalır. Pazar fiyatı çok düşük olur.
4. Sigorta ve TARSİM Süreçleri: Don zararı gören üreticiler TARSİM kapsamında zarar tespiti için biran önce başvurularını yapmalıdır.
5. İhracat Etkileri: Özellikle ihraç edilen ürünlerde (örneğin incir, üzüm, kayısı, kiraz vb) üretim azaldığında fiyatlar artar, ihracat kotaları düşebilir. Önemli olan DON ZARARI olmadan üreticilerimizin don zararından korunma yöntemlerini öğrenip önlem almalarıdır. Tarımsal üretim yapılan alanlarda tarım ürünlerini don olayından korumak için çok çeşitli yöntemler uygulanmaktadır. Basit olarak bunları hatırlayacak olursak;
BİTKİSEL ÜRETİMDE EKİM-DİKİMDEN ÖNCE ALINACAK ÖNLEMLER
1- Yer seçimi: Bitkisel üretimde don riski olan alanlarda üretimin yapılmamasına dikkat edilmelidir. Yapılması zorunlu ise DONA DAYANIKLI türler seçilmelidir. Vadi tabanlarında, dar havzalarda, çukur bölgelerde dona hassas bitkiler yetiştirilmemelidir.
2- Bitki seçimi ve üretimi: Don riski olan alanlarda geç çiçeklenen çeşitlerin olmasına dikkat edilmelidir. Don olayına hassas bitkilerin yetiştirildiği yerlerde, don tehlikesi başlamadan önce yabancı otlar temizlenmeli, ancak toprak işleme de dâhil hiçbir kültürel işlem yapılmamalıdır.
BİTKİSEL ÜRETMDE EKİM-DİKİMDEN SONRA ALINACAK ÖNLEMLER
1-Atmosfere giden radyasyonun durdurulması: Havaya su buharı püskürtülerek yapay bulut oluşumu (sis) ile atmosfere giden radyasyon engellenir ve sıcaklığın düşmemesi sağlanmış olur.
2- Isı yalıtımı: Ürünlerin üstü toksik olmayan protein köpükleri ile kaplanarak dondan korunma sağlanabilir.
3-Havanın karıştırılması: Üst seviyelerdeki daha sıcak hava ile aşağıdaki daha soğuk havanın karıştırılmasıyla don zararı en aza indirilebilir.
4-Direk hava ve bitki ısıtması: Radyasyon yoluyla yeryüzünden atmosfere giden ısı kaybını engellemek için uygun ısıtma ekipmanları kullanılır veya küçük ateşler yakılır.
5- Su uygulaması: Üstten sulama veya yağmurlama yöntemi sadece üzerindeki buz yükünü taşıyabilecek bitkilerde uygulanabilir.
6-Toprak işleme: Toprak nemli, yabancı otları temizlenmiş, düzeltilmiş ve pekiştirilmiş olmalıdır.
7- Kumlama: Her yıl ince bir kum tabakasının don riskli alanlara serilir. İnce kum aynı zamanda buharlaşmayı (kendi bünyesindeki su miktarı çok az olduğundan) en alt seviyeye indirir.
8-Çiçeklenmeyi geciktirme: İlkbaharda meydana gelen son don olaylarının çok sık görüldüğü yerlerde, meyve ağaçlarının çiçeklenme devresinde don olayından fazla zarar görülmemesi için çiçeklenmenin geciktirilmesi amacıyla ağaç dipleri 1 m çapında açılarak kar veya buz kalıpları konulur.
9-Zorlanmış hasat: Don veya donma sıcaklıkları ile ilgili bir tahmin önceden kullanıcılara ulaştırılmış ise, bölgedeki çiftçilerin olgun meyveleri, sebzeleri ve diğer ürünleri toplayarak zarar görmesi önlenir.
Her bölgenin iklim durumu yapılan bitkisel üretimin şekli, yetiştirilen bitkinin özelliği ile ilgili tarım işletmesinin mevcut durumu dikkate alınarak, dondan korunma yöntemlerinden en uygun, pratik ve ucuz olanı tercih etmeliyiz. ZİRAİ DON tehlikesine karşı tarımsal faaliyetlerle uğraşan üreticilerimizin dikkatli ve tedbirli olmalarını kendi bölgeleri için meteorolojik rapor ve uyarıları dikkatlice takip etmelerini tavsiye ederim. Meteoroloji raporlarını dikkatlice takip ederek önceden bitkisel üretim yaptığımız alan ve ürün çeşidine göre önlemlerimizi almalıyız. Tüm üreticilerimize geçmiş olsun.