Açılım, Islahat ve Reform

  ■ Geçmişten ibret alın ve hayra çalışın.

( Hz. Osman)

***

Karşılıklı restleşmeler nedeniyle çözüm süreci seçim sonrasına dek buzdolabına kaldırılmış görünüyor. Olası yol haritası

7 Hazirandan sonra yeniden belirlenecek.

Şimdilik iki,  üç, dört vb. bilinmeyenli bir denklem görünümü sürdürmektedir.

Üstelik açılım sözcük olmaktan çıktı ve bir kavram haline geldi. Buna koşut açılım senaryoları biri birini izlemeye başladı; Kürt açılımı, Barış açılımı, Demokratik açılım, Sanatçı açılımı, Roman açılımı,  Alevi açılımı, Yargı açılımı, Anayasaya açılımı… Açılımlar geçmişte de yaşandı;  genelde  “ıslahat ve “reform” sözcükleri ile ifade edildi 

   ■ Reform nedir? Daha iyi duruma getirmek için değişiklik, iyileştirme, düzeltme, düzeltmek, düzene, yeni şekle koymak,  yeniden oluşturmak, gelişmek.

 En köklü reform batı da yapıldı.

  ■Islahat nedir? Arapça kökenli bir sözcük, daha çok reform anlamındadır.
Daha iyi duruma getirmek için yapılan değişiklik, düzeltme ya da iyileştirme.

   ■ Çözüm nedir? Sorunun çözümünde

alınan sonuç, haldir. Sorunu çözmek için verilenler üzerinde yapılacak işlemlerin tümünün gösterilmesidir.

***

Osmanlı’da kimi açılımlar planlanmış,  uygulama alanına konulmuştu. O süreçte parti/partiler, iktidar/muhalefet yoktu. Egemenlik,  padişahındı. Halk (reaya) Padişah emir ve buyruklarına tabiydi.

Koalisyon sistemi de yönetsel olarak küçük ölçekte paylaşım vardı; Kösem Sultan, yeniçeri ağaları, kadızadeler, din adamları, ulemalar, ittifaklar ve hizipler gibi. Bunlara iç koalisyon da denilebilir.

Osmanlı’da en önemli ıslahat hareketi çöküş sürecinde Sultan Abdülmecid döneminde kişi hakları, yeni kurumlar kurulması, Devleti kurtarmaya yönelik köklü değişiklikler yer alan bir fermanın yayınlanmasıydı. Bunu 1839 Tanzimat  (Gülhane Hatt-ı Hümayunu) 1856 Islahat ve 1860 Abdülaziz Fermanları izledi. Batı’nın ekonomik desteğine, vereceği borçlara gereksinim duyan Osmanlı Devleti, bunları çeşitli imtiyazlar tanımak koşuluyla elde edebilmişti. Bu imtiyazlar sonucu Osmanlı topraklarına giren yabancı sermaye ve yatırım, yerli o sanayiyi olumsuz etkilemiş, Osmanlı yarı sömürge devlet hâline gelmiş ve zengin kaynaklarımız Batılıların eline geçmişti.

Fitne her yerde ve her zaman toplumun tüm katmanlarını devleti içinden kemiren kurt gibidir. Bahai olayı somut örnektir. Fetneciler, Şeyhülislamlığa atanan Bahai Efendiyi Sadrazam’a “  keyif adamıdır,  zevkine ve rahatına düşkündür!”diye tanıtırlar. Yeniçeri ağaları, kimileri Bahai Efendi’yi yararlarına kullanacaklarını ve fetva alacaklarını sananlar yanılırlar. Zira dürüst ve cesur bir şeyhülislam oldu.

Kapitülasyon anlaşmasında 200 bin akçeyi geçmeyen davalara Osmanlı kadısının bakamayacağı hükmü yer alıyordu. İngiltere Konsolosu “İzmir’de 200 bin akçeyi geçen davaya ancak İzmir Kadısının bakacağını bildirince İzmir kadısı da konsolosu şikâyet etti;

“Padişahın emrine aykırı, düşman gemilerine buğday alıyor!”

   Bahai Efendi,  İngiliz elçisini çağırdı konsolosu derhal azletmesini söyledi. Elçi Bendysh, azil isteğine karşı çıkınca Bahai Efendi de haddini hemen bildirdi dahası elçiyi alakaya yatırdığı gibi ayrıca ahıra hapsettirdi.  Sadrazam ve üst düzey görevlilerince sevinçle karşılandı.

Çıkarları engellenen yeniçeri ağaları ve işbirlikçiler elçiyi kurtarmak bağlamında haberler yolladılar; ancak  “Ağalar bu işe ne karışırlar?” yanıtını aldıklar.
  Ne acıdır ki,  300 yıl önce Devletten yana tutum izleyen bireysel çıkarlara ve rüşvete karşı çıkan Bahai Efendi sonunda

Bergama’ya sürgün edildi, orada öldü ve

evinin karşısına gömüldü.

   ■ Geçmişini bilmeyen geleceğini de bilmez.(Şeyh Edebali)