AHİ EVRAN KÜMELENEREK ÜRETME MODELİ

İktisat tarihi ile uğraşan bilim insanları batıda 17/18 . Yüzyılda ortaya çıkan ve etkileri günümüze kadar devam eden "sanayi devrimi"nden yaklaşık beşyüzyıl önce Anadolu'da ortaya çıkan "kümelenme ile üretme" modelinin ilk sanayi devrimi olduğu görüşünü dile getiriyorlar.
Bu göz kamaştırıcı devrimin mimarı olarak Ahi Evran ismi zikrediliyor.
Kadim, mübarek, velud coğrafya Anadolu.. Büyük Selçuklu Devleti yıkılmaya yüz tutmuş, Anadolu da Konya payitaht olmak üzere yeni bir devlet inşa edilmiştir.
Medrese tahsilini tamamlayan ve müderris olma hakkını alan Ahi Evran manevi tedrisatı tamamlamak üzere Yesevi Dergahına baş vurur. Dergah bu parlak şahsiyeti hemen kabul etmez. Çünkü dergahta irfan eğitimini tamamlamak için evvela bir meslek sahibi olma şartı vardır. Hazret bir mesleğinin olmadığını beyan eder, o bir medrese hocasıdır.
Dergahın kuralı nettir. İrfan eğitimini tamamlamak için bir meslek şarttır. Ahi Evran şartı yerine getirmeyi kabul eder ve kendisine "debbağ"lık (dericilik) mesleği önerilir. O günün koşullarında debbağ olmak zor bir iştir.
Elbette büyük dönüşümler için büyük fedakarlıklar gerekir. Bu hayatın belki de değişmez bir yasasıdır. Bu defa da öyle olur. Hazret debbağlık mesleği ile birlikte tasavvufi irfan eğitiminden de geçer.
İlmi yetkinliği, irfani derinliği ve usta çırak yöntemi ile elde ettiği debbağlık meslegi yeni bir model inşası için ilk adımın atılmasını mümkün kılacaktır.
Yesevi dergahından, Horasan'dan önce Kayseri ye daha sonra payitaht Konya ya gelir ve adına "ahilik" denilecek modeli inşa etmeye koyulur.
Ahi Evran, geliştirdiği üretim modelinde, nüfus artışı ve şehirleşmeyle artan ihtiyaçları karşılamak amacıyla, küçük ölçekli birimlerin verimsiz ve yetersiz üretim faaliyetinin terkedilip, meslek grupları oluşturularak birlikler halinde örgütlenme şeklinde bir yapı kurmuştur. Ana esaslar şöyledir.
1- İnsan uygar yaratılmıştır. Bu nedenle insanlar ihtiyaçlarını karşılamak için topluluklar oluşturur. Böylece uygarlıklar ortaya çıkar.
2- Topluluklar içinde insanlar, ihtiyaçlarını karşılamak için bilimler ve meslekler oluşturup geliştirirler; böylece ihtiyaçlarını karşılayıp gelişirler.
3- Hem topluluk içindeki insanlar arasında hem de topluluklar arasında dostluk düşmanlık, ticaret ve rekabet vardır
13. yüzyıl dünya koşulları dikkate alındığında Ahi Evran kümelenme ile üretim modeli devrim niteliğinde çok parlak bir modeldir. Sanayi devrimi ve onun kazanımları olarak "iş bölümü ve uzmanlaşma" konularında batılıların ne kadar çok böbürlendikleri dikkate alındığında Anadolu da 13 yy. da ortaya çıkan bu modelin çağlar üstü mahiyeti daha net olarak anlaşılmış olacaktır.
Max Veber'den beşyüz yıl önce meslek sahibi olmayı iktisadi modelin temeline koymuş olmak, bugün kapitalist model karşısında zebuna dönmüş, herşey batı da diye tepinip duran devşirme aydın taifesine belki ders olur.
Anadolu coğrafyasında yuzyıllar boyunca başarıyla uygulanmış olan bu kümelenme ile üretim modelinin günümüz koşularında yeniden ele alınıp, deyim yerinde ise güncellenerek vahşi kapitalizmin harabeye çevirdiği dünyaya ve insanlığa sunulması gerekir diye düşünüyorum. Ve belki bu bizim insanlığa armağanımız/borcumuzdur.