BELEDİYE ATIKLARINDAN KOMPOST ÜRETİMİ

İnsan dışındaki tüm canlılar atıklarını bertaraf ediyor, ama insan kirletiyor. Bu sebeple insanın tükettiği maddelerin azaltılması, tekrar kullanımı, geri dönüşüm, geri kazanım ve bertarafı ifade eden 5 R (İngilizce kelimelerin baş harflerindeki R’den dolayı) kaynakların etkin kullanımı ve çevre koruma bakımından önemlidir. Bunlar kısaca; Atık Azaltımı (Reduce): Atık hiyerarşisinde en üst basamağı oluşturur. Bir ürünün üretilmesi ve kullanılması esnasında meydana gelebilecek atık miktarını en aza indirmektir. Tekrar Kullanım (Reuse): Atıkları farklı bir işleme sokmadan aynı şekli ile ekonomik ömrünü tamamlayana kadar tekrar kullanılması işlemidir. Geri Dönüşüm (Recycling): Atıkların fiziksel ve kimyasal işlemler sonucu ikincil hammadde / yeni ürünlere dönüştürülmesi işlemidir. Geri Kazanım (Recovery): Bu işlem, tekrar kullanım, geri dönüşüm süreçlerini de kapsayan ve birbiriyle ilişki olan kapsayıcı bir kavramdır. Atıkların fiziksel, kimyasal veya biyokimyasal yöntemlerle başka ürünlere veya enerjiye dönüştürülmesi işlemidir. Bertaraf (Remove): Geri kazanım işlemi atık azaltımı, tekrar kullanım, geri dönüşüm süreçlerine kabul edilmeyen atıkların işlemleridir. Yani çöplerin yakılması veya depolanmasıdır. Bizde en fazla yapılan çöplerin vahşi veya usulüne uygun depolanmasıdır. Belediye atığı denilen atıklar geri dönüştürülebilir katı atıklar (kâğıt ve karton ambalaj, plastik ambalaj, metal ambalaj cam ambalaj vb. atık türleri), ev ve ofis ortamlarında oluşan tehlikeli atıklar (deterjan kutusu, floresan ve pil vb.), bahçe, hal ve pazaryerleri (organik atıklar vb.), atık su arıtma ve su arıtma tesisi çamurları vb.; büyük hacimli atıklar (koltuk, sandalye, çekyat vb.), hastane, klinik atıkları (tıbbi atıklar), elektrik ve elektronik atık türleri, lastik ve hurda araçlar, hafriyat atıkları (toprak ve moloz vb.) ve karışık belediye atıklarıdır. Karışık belediye atığı ise organik atıklarla beraber toplanan çöplerdir yani atıklardır. Büyükşehirlerde çöpleri ilçe belediyeleri topluyor, büyükşehir belediyesi aktarma istasyonlarını kuruyor ve burada toplanan atıkları depolama alanına götürerek depoluyor. Bu zincirde illere göre farklı bazı aksaklıklar vardır. Ayrıca büyük illerimizde yakma tesislerine ihtiyaç vardır. Bizde atıkların kaynakta ayrıştırma sorunu esası oluşturuyor. Bu sorun kısa sürede çözülmesi mümkün olmayıp, hem atık işletmeciliğinin geliştirilmesini, gerektiğinde cezalandırmayı ve kamu vicdanın duyarlılığını gerektirmektedir. Mesela Avrupa’da dışarıya küçük bir çöp atarsan belediye görevlileri onu almazlar, üstelik ceza yazılır. Bizde ceza sistemi etkin değil, ayrıca pekçok belediye bu konuda duyarlı değildir. Bu sebeple atıklar rastgele toplanır, çoğu yerlere dökülür ve arkası aranmadığından yapanın yanına kalır. Halbuki atıklar çevreye zarar verdikleri gibi, bunların tekrar ekonomiye kazandırılmaması herkesin ekonomik olarak kaybı demektir. Bazı ürünlerin atıklardan elde edilen malzemelerden yeni ürünler üretilmesiyle ilgili bazı reklamlar görüyoruz. Bu, ortak bilinç oluşması bakımından gayet yerindedir. Belediye atıklarından kompost yani gübre elde etmek için çöplerin kimyasal maddelerden ayrıştırılması gerekir. Bu sebep kaynaktan ayrıştırma en etkili yoldur. Toplumun önemli bir kesimi bu konuda duyarlıdır. Ancak şehirlerde atık yönetiminde zafiyet olması halinde bu duyarlılık azalmakta, insanlar “herkes rastgele atıyor, bana mı düzgün çöp tasnifi yapmak düşer” diyerek uydum kalabalığa haline gelmektedir. Bu sebeple apartmanlar, siteler ve diğer toplu mekanlarda konunun önemini vurgulayan çalışmalara öncelik verilmeli, özellikle kadınlarımız buna yönlendirilmelidir. Orta derece kompost, peyzaj ve yeşil alanlarda kullanmak amaçlı komposttur. Bu ürün, genellikle Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yayınladığı Kompost Tebliğinin ekinde parametrelere göre kompost analizleri yapılmak olup ticari bir durumu söz konusu değildir. İyi derece kompost olarak bilinen ürün Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yayımlanan, tarımda kullanılan organik, mineral ve mikrobiyal kaynaklı gübrelere dair yönetmeliğinin ekinde yer alan parametrelere göre uygun olup ticari amaçlı satışı yapılmaktadır. Kompost üretimi ve uygulamalarının mevzuat açısından bağlı olduğu ülkelerde karışık belediye atıklardan elde edilen, üretilen kompost kabul edilebilmektedir. Dünyada ülkeler arasında kompost parametleri ve değerleri farklılık göstermektedir. Kaliteli kompost üretimi, organik atıkların kaynağından ayrıştırılması ve toplanmasıyla elde edilir. Bu yöntem sayesinde parametrelerin limit değerleri sağlanır. Şehirlerimizi/belediyelerimizi en iyi kompost üretiminde yarıştırmaya ne dersiniz? Böylece temizlik ve çevre korumada, kaynakları verimli kullanma ve sıfır atık hedeflerine yaklaşılmış olunacak.