Kısır Döngü Ekonomisi

Değerli okurlar; sürekli dünyadaki krizden bahsediyorlar. Türkiye’de yaşanan krizin nedeni de o diyorlar. Dünyadaki kriz bitince bugün yapılan yatırımlar bizi uçuracak diyorlar. Bunlar bize anlatılırken dolar/TL yıl içindeki rekor seviyesini gördü. Siz bu yazıyı okurken kaç olacak bilmiyorum ama ben yazarken bir dolar 17,93 TL olmuştu. Ama dediler ya dünyadan ötürüymüş. O dünyada durum ne? Döviz kurlarından bir bakalım. Önce TL’ye ne olmuş oradan yola çıkalım. Geçtiğimiz yıldan bu yana paramızın değer kaybı %105. 20 Temmuz 2021 günü 1 doların değeri 8,57 TL imiş. Ama dolar bütün dünyada değer kazanıyor diyebilirsiniz, haklısınız da. Mesela bir yıl önce bir dolar ile 0,85 Euro alınabiliyordu. Bugünlerde birebir seviyeye gelindi. Dolar, Euro karşısında yüzde 19 değer kazanmış. İyi ki dünyada da kriz var değil mi? Yüzde 19 nerede, yüzde 105 nerede! Şimdi Avrupa gelişmiş ekonomi, elmayla armudu karşılaştırıyorsun diyenler çıkabilir. Tamam Macaristan’a bakalım. Macar Forinti’nin değer kaybı bir yılda yüzde 28 civarında, Polonya Zlotisi’nde yüzde 18,8! Liste uzar gider. Savaştaki Rusya’ya hiç girmeyeyim. Ya da sorunlu Brezilya’ya! İçlerinde Türkiye’yi geçebilen ülke yok. Kabaca şöyle söyleyeyim. Evet, dolar her yerde değer kazanıyor. Ama Türkiye’de bir başka değer kazanıyor. Biz buna ayrışma diyoruz. Bu versiyonuna ise “negatif ayrışma”!
Neden negatif ayrıştık?
Onun görünürdeki cevabını hepiniz biliyorsunuz. Faiz sebep, enflasyon sonuçtur tezinin uygulaması nedeniyle. Ancak iş o kadar basit değil! Türkiye gibi kaynakları olan bir ülkeyi sadece bir politika ile bu kadar zor durumda bırakamazsınız. Çok daha fazlasını, çok uzun süre yapmış olmanız lazım.Yani işin bir de görünmeyen yüzü var. Görünmeyen dediğime bakmayın. Bayağı net görülüyor aslında. Mesela Kur Korumalı Mevduat. Hop dört ayda 50 milyar TL attık. Ya da döviz garantili projeler. Ne kadar kaynak israf ettiğimizin hesabı yok! Liste burada da uzar gider… Gerçi Cumhurbaşkanı Erdoğan evvelki gün yaptığı açıklamada döviz garantili projelerden özellikle de Osman Gazi Köprüsü’nü örnek göstererek gurur duyduğunu açıkladı. Günlük geçiş garanti sayısının üzerine çıkıldığını söyledi! Ama günlük geçiş garanti sayısına bağlı olarak ödenecek tutarı hiç söylemedi. Geçen her araç başına verilen garantinin 680 TL olduğunu ancak geçen araçlardan 184 TL alındığını söylemedi. Şimdi siz şöyle bir şirket düşünün; Hedef koyduğu üretim miktarını tutturuyor. Ancak ürettiği ürünü maliyetinin beşte bir fiyatına satıyor. Siz olsanız o şirketin hisse senedini alır mısınız? Siz olsanız bu şirkete borç verir misiniz? Siz olsanız bu şirketle ilgili ne düşünürsünüz? İşte siz o şirketle ilgili ne düşünüyorsanız, bütün dünya da Türkiye ile ilgili aynı şeyi düşünüyor! İşin kötü tarafı görünür nedenleri çözmesi kolay. Ancak yukarıda verdiğim örnekteki gibi görünmeyen nedenleri ortadan kaldırmanın tek yolu bu politikalardan vazgeçmek. Saygılarımla…