KİTAP TANITIMI: İSLAM DÜŞÜNCE ATLASI

İslam Düşünce Atlası, İlmî Etüdler Derneği'nin (İLEM) Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş.'nin destekleriyle, Doç. Dr. İbrahim Halil Üçer'in koordinatörlüğünde hazırlanan ve Türkiye’nin önde gelen İslam düşünce tarihi araştırmacılarına tasarım uzmanları, yazılımcılar ve harita mühendislerinin eşlik etmesiyle oluşmuş bir düşünce tarihi yazımı projesidir. İlk baskısı Ekim 2017 tarihinde, genişletilmiş dördüncü baskı Eylül 2022’de yapılmıştır.
Çalışma kapsamında başlangıcından günümüze gelinceye değin kesintisiz, dinamik ve bütüncül bir İslam düşünce tarihi yazımı önerilmektedir. Bu öneri içeriden bir bakışın eşlik ettiği yeni bir dönemlendirme, her döneme göre İslam düşünce tarihindeki bilimsel disiplinlerin gelişim ve dönüşümlerini ele alan kapsamlı yazılar, bilgin, şehir, kurum ve mimari eser maddeleriyle temellendirilmiştir. Projeye özgü kapsamlı haritalar ve grafiklerle desteklenen ve dört yıl süren çalışmanın sonunda interaktif programlar taşıyan açık erişimli bir web sitesi ve İslam Düşünce Atlası son hali altı ciltlik bir kitap meydana getirilmiştir.
İlk ciltte (1-7 h.-5-11 m.) yüzyıllarında dini ilimlerin teşekkülü ve dönemin kurumları ve ilim adamları, kitapları yanında şehirleri hakkında da bilgi yer almaktadır. Kelam, fıkıh usulü ilimleri ayrı ayrı verilmektedir.
İkinci ciltte klasik dönemdeki dilbilimleri, dil felsefesinde ilim adamları, teşekkül döneminde tasavvuf ve kitapları, tekke, mimari eserler ile şehirler (mesela Belh, Horasan) işlenmektedir. Yine bu ciltte klasik dönemde felsefe bilginleri, eserleri, kurumlar (mesela kütüphane), mimari eserler (mesela Kurtuba Ulu Camii), yanı sıra klasik dönemde mantık ve ahlak felsefesi ele alınmaktadır. Yine bu ciltte İslam siyaset düşüncesinin oluşmasında saray, valilik, posta teşkilatı. Beytülmal, ordu ve emniyet teşkilatı yer almış, İslam medeniyetinde matematik bilimlerinin doğuşu ayrıca yazılmıştır.
İkinci bölüm ve üçüncü cilt (6-12 h./10-16 m. Yüzyıllar) Gazzali sonrası kelam geleneğindeki ilim adamları, kitaplar, kurumlar (medrese), mimari eserler ve şehirler incelenmiştir. Yenilenme dönemi fıkıh usulü, İbn Sina sonrası felsefi gelenekler ve mantık konuları işlenmiştir.
Dördüncü cildin konusu 12-16 m. Yüzyıllar ahlak ve siyaset düşüncesi, Merv akli bilimler ilim adamları ve eserleri, şine şehirler (mesela Sivas, Tokat, Malatya, Merv, Tebriz, Merağa…), tarikatlar ve tıp ele alınmıştır. Vahdeti vücut konusu bu ciltte ele alınmış, Konya işlenmiştir.
Beşinci cilt, üçüncü bölüm 11-12.h/12-18. M. Yüzyıllar Muhasebe Dönemi olarak değerlendirilmekte ve yine nazari ilimler, mantık, tasavvuf, fıkıh ve usulü, tıp, İslam sanatındaki dönüşüme yer verilmektedir.
Altıncı cilt ve dördüncü bölüm 13-14 h./19-20 yüzyıllar Arayışlar Dönemi olarak Batının meydan okuması karşısında İslam düşüncesindeki arayışlar son yüzyıldaki bilginler yer almaktadır.
Eserde, bölümler ayrı araştırmacılar tarafından yazılmıştır. İslam’ın ilk yıllarından itibaren tüm İslam coğrafyası, farklı görüşler ve düşünce adamlarının yer aldığı bu çalışma geniş bir bakış açısı sağlamaktadır. Emeği geçenleri tebrik ve katkıları için teşekkür ederiz. Basımı yapılan bu esere aşağıdaki adresten ulaşmak mümkündür.
https://islamdusunceatlasi.org/islam-dusunce-atlasi