SAĞLIKLI YAŞAMIN ANAYASASI

Sağlık; üzerine binlerce cilt kitap yazılabilecek bir kavramdır. Sağlık sadece insanlık aleminin içine girdiği bir alan değildir. Doğanın/tabiatın hayvanat ve nebatat bütün unsurlarını kapsar. İnsan organizması çevre ile uyum içerisinde yaşama uygun dizayn edilmiştir, tabiatta sadece kendi türü içinde sınırlı sosyal varlık değil, aynı zamanda bütün varlıklarla uyum içinde birlikte yaşam ilkelerine göre planlanmıştır.
Tabiatı donatan varlıklar arasında dinamik bir etkileşim mevcuttur. Bu etkileşim doğanın ekolojisini oluşturur. Dünyamız coğrafi anlamda kıtalara bölünmüştür. Her kıtanın kendi iç dinamiklerine göre iklimi, bitki örtüsü, toprak yapısı vs. birçok unsurları kendilerine özgü niteliklere sahiptir. Ancak bu yapılardaki farklılıklar birbirlerinden tamamen izole değildir, aralarında entegrasyon, koordinasyon, işleyiş ve iletişim mevcuttur. Bir kıtadaki buzulların erimesi diğer kıtalardaki yağmur, ısı, rüzgar gibi doğa unsurlarını etkilemektedir. Bir ülkedeki, kıtadaki orman yangını sadece o ülkeyi ve kıtayı etkilemekle kalmaz. İşte bu etkileşim doğanın sahip olduğu dengeyi bir başka ifade ile ekolojiyi bozmaktadır. Ekolojinin bozulması tabiatın iç unsurlarındaki canlı türlerinin sağlığını etkilemekte, eko sağlık tamamen bozulmaktadır. Günümüzde yaşadığımız canlılar alemindeki bitkiler ve hayvan türleri arasındaki sağlıklı yaşamın bozulması ekolojik dengenin bozulmasının sonucudur. Söz konusu bozulmanın faili, müsebbibi insandır. Dünyanın her bir köşesinde cereyan eden savaşlarda atılan bombalardan, denizlerde ve yer altında yapılan nükleer denemelerden açığa çıkan enerji yok olmamaktadır. Enerjinin korunumu yasasına göre enerji saklanmakta, deprem, fırtına, tusunami, yangın vs. olarak karşımıza çıkmaktadır. Patlattığımız her havai fişek, molotof ayağımıza sıktığımız bir kurşun ve yüreğimize saplanan bir acıdır.
İnsan dışındaki bütün canlılar kendileri için tanımlanmış içgüdülerini ortaya koyarak varlıklarını sürdürürler. İçgüdü akıl ve muhakeme olgularına dayanmayan ancak tekdüze planlanmış öğretilmiş davranış kümeleridir. İnsanı diğer canlılardan ayıran en önemli nitelik irade,akıl ve muhakeme olgularına sahip olmasıdır. Ne acı ki, insanlık ortaya koyduğu vahşetle hayvan içgüdüsünün de aşağısında, esfele safilin (aşağıların aşağısına) seviyesine düşmüştür.
Bu boyutu itibariyle sağlık kavramının insan için tanımı tabiatın diğer unsurları için yapılan tanımdan farklılıklar arz eder. Sağlık kavramı insan için şöyle tanımlanmıştır; "Kişinin bedenen ruhen ve sosyal olarak iyilik işinde bulunma halidir." Bu tanıma göre; kişiye sağlıklı nitelemesi yapılabilmesi için temel 3 unsurun öne çıktığını görüyoruz. Kişinin bedenen iyilik içinde bulunma hali,bir başka ifadeyle organizmayı teşkil eden bütün aksamların,organların ve dokuların fizyolojik işleyişlerinin patolojik bir sapma içinde bulunmaması demektir. Ruhen iyilik içinde bulunma hali ise, kişinin içinde bulunduğu topluma uyum sağlayacak psikolojik davranışlarının toplu yaşam kurallarına uygun ölçüler içerisinde seyretmesini ifade eder. Sosyal iyilik hali ise, bireyin insanca yaşam standartlarına sahip olmasını tanımlar. Bir başka ifade ile ikamet edeceği bir mesken, dengeli beslenebileceği gıdalara erişebilmesi, ısınmaya ihtiyacı olan enerjiye sahip olabilmesini ifade eder. Sağlık kavramının tanımı kapsamında değerlendirme yaptığımızda ne kadar sağlıklıyız? Sistemik, metabolik ve kanser vaka yoğunlukları %25-30 larla ifade ediliyorsa biyolojik anlamda ne kadar sağlıklıyız?
Basit bir yol verme tartışması cinayetle sonuçlanıyorsa, cinayetsiz geçen bir günümüz yoksa, ruhsal boyutu itibariyle tehlike çanları çalmıyor mu?. 100 binlerce insan yoksulluk sınırı içndeyse, yaşamsal tüketim ürünlerinde israf tavan yapmışsa, bütün kalemlerde israf %35-40 rakamlarıyla ifade ediliyorsa sosyal iyilikten söz edilebilir mi? Bu gerçekler ve veriler ortadayken devletimiz, bürokratlarımız, hükümetimiz niçin çözümlere yönelik radikal adımlar atmıyor? Birilerinin canı yanacak endişesiyle atılmayan veya ötelenen adımlar, tehlikelere davetiye çıkaran adımlara dönüşebilir. Eldeki imkânları kullanmak, yeniden imkânları elde etmekten daha kolaydır.
Bedenen, ruhen ve sosyal iyilik, sağlık kavramının sacayağını oluşturur. Birinin yokluğu dengeyi bozar. Geometride bir düzlem/denge yasası vardır; aynı doğru üzerinde bulunmayan üç farklı noktadan bir düzlem geçer. Ancak denge bu yasayla sağlanır. Sağlıklı topluma kavuşmanın temel şartı üç boyutu da dikkate almayı zorunlu kılar.
Sağlıklı yaşamın anayasası 7 maddeden oluşur.
1-Temiz hava
2-Temiz çevre
3-Temiz su
4-Dengeli beslenme
5-Aşılama-bağışıklama
6-Sporlu hayat
7-Sosyal barış
Bir sonraki yazımızda sağlıklı yaşamın anayasasına ait her bir başlığı ayrı bir konu halinde yazmaya devam edeceğim. Umarım değerli okurlarımın sağlık kavramına dair bilgi dağarcıklarına yeni bilgiler ekleyerek sağlıklı yaşamlarına katkı sağlarım.
"Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi
Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi"
Ziya Paşa