KREŞ, GÜNDÜZ BAKIMEVİ VE ANAOKULLARI İLE BELEDİYELERE DÜŞEN GÖREVLER

Diyanet İşleri Başkanlığı bu yılın Mevlid-i Nebi temasını “Peygamberimiz ve Çocuk” olarak belirledi. Bu kapsamda çocuklar hakkında belediyelere düşen görevleri kısaca belirtmekte yarar vardır. Çekirdek aile yapısının hakim olması, annenin çalışma hayatına katılmasının artması, geniş avlulu evlerden apartmanlarda birkaç odalı konutlara geçiş gibi pek çok etken, artık her yaştan çocuğa oyun alanları başta olmak üzere kreş, gündüz bakımevi ve anaokullarına ihtiyacı ortaya çıkarmıştır. Erken çocukluk dönemi insan gelişiminde çok önemli bir yer tutar. Eğer çocuk yeterli beslenme, eğitim ve güven başta olmak üzere yetişmek için imkanlar bulamaz veya istismara, şiddete maruz kalırsa; kendisi, toplumu ve insanlık için ciddi bir sorun olabilir. Bu kapsamda eşitsizliklerin azaltılması ve kapsamlı sosyal ve ekonomik gelişme hedeflerinin belirlenmesi gerekir. Doğum öncesi eğitim ve bakım aracılığı ile doğuma ilişkin sonuçların ve yeni doğan bebeklerin bakımlarının iyileştirilmesi; erken çocukluk döneminde ebeveyn becerilerinin geliştirilmesine yönelik programlar uygulanması ve yerel ortamlardaki temel becerilerin öğretilmesi üzerinde yoğunlaşabilir. Kreşler; 0-24 aylık çocuklara, gündüz bakımevleri ise 25-66 aylık çocuklara hizmet veren kuruluşlardır. Kreş ve gündüz bakımevleri Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına, anaokulları Milli Eğitim Bakanlığına bağlıdır. Devlet Memurları Kanunu 191’nci maddesine göre “Devlet Memurları için lüzum ve ihtiyaç görülen yerlerde çocuk bakımevi ve sosyal tesisler kurulabilir. Bunların kuruluş ve işletme esas ve usulleri Devlet Personel Başkanlığı ile Maliye ve Gümrük Bakanlığınca birlikte hazırlanacak genel yönetmelikle belirlenir.” Buna göre resmi kurumlar kendi memur personelin çocukları için kreş açabilir. Bazı belediyeler memurlarını çocuklarına kreş hizmeti almışlar, ama Sayıştay’ca bunlara borç çıkarılmıştır. Buna çözüm olarak 2019 yılında DMK’na eklenen madde ile “Konusu suç teşkil etmemek kaydıyla, bu maddenin yürürlük tarihine kadar personelinin çocukları için kreş ve gündüz bakımevi hizmetini bütçesinden hizmet alımı yoluyla karşılamış olan belediyeler, büyükşehir belediyeleri ve bağlı kuruluşlarının yetkili ve görevli personeli hakkında idari veya mali yargılama ve takibat yapılamaz, başlamış olanlar işlemden kaldırılır.” hükmü getirilmiştir. Ama sorun çözülmemiştir, zira aynı kurumda toplu sözleşme ile çalışan erkek ve kadın personel, çocuklarına bu hizmetlerin sunumu için özel sektörden hizmet alınabilmektedir. Halbuki memurlar için bu yol hala kapalıdır. Bu sebeple yasaya bir ekleme ile bu hizmetlerin memurlar için de alınabilmesi imkanı tanınmalıdır. Zira büyükşehirlerde ulaşım büyük bir problem olup, resmi kurumlar ile memurların oturdukları meskenler epey uzak mesafededir. Bu sebeple, çocukların korunması ve hizmetlerden faydalanması kamu menfaatine olup, memurlarda bu haktan faydalanmalıdır. 5393 sayılı Belediye Kanunu 14’ncü maddesinde yer alan "Okul öncesi eğitim kurumları açabilir" ifadesi, Anayasa Mahkemesi tarafından 2007’de iptal edilmiştir. Bundan dolayı belediyeler kreş, gündüz bakımevi ve anaokulları açamazlar. Ama bunların binalarını ve müştemilatını yapabilir, sivil toplum kuruluşları veya özel sektörün faydalanmasına sunabilirler. Belediyeler imar planları yaparken çocuk parkları, oyun alanları yanında kreş, gündüz bakımevi ve anaokullarını da dikkate almalıdır. İmar Kanunun 18’nci maddesindeki düzenleme ortaklık paylarına Milli Eğitim Bakanlığına bağlı öğretime yönelik eğitim tesis alanları da dahildir. Buralar, bu hizmetlerle ilgili tesislerden başka maksatlarla kullanılamaz. Ancak kreş alanları bu listeye dahil değildir. Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinin 5. Maddesi, i bendinde kamu ve özel sektör tarafından yapılan eğitim, j bendinde sosyal tesis alanları içinde kreş, çocuk yuvası vs. sayılmıştır. Kreş, gündüz bakımevi ve anaokullarının açılması, günümüz şartlarında kısıtlanan çocukların sosyalleşmesi, daha geniş alanlarda oyun/öğrenme dengesini sağlayabilmesi, rekreatif faaliyetleri gerçekleştirebilmesi, eğitim/terbiye/görgüsünü artırabilmesi, akranları ile daha derinden iletişim kurabilmesi açısından hayati önem taşımaktadır. Kentsel mahremiyetin görece olarak azaldığı ve çocukların kentsel alanlarda güvenliğinin zor sağlandığı ve bu durumun ebeveynleri kaygılandırdığı günümüz şartlarında, kreş, gündüz bakımevi ve anaokulları, çocukların güvenle emanet edilebileceği, ilgili Bakanlıklar bünyesinde denetlenecek kurumlar olacaklardır. Ne yazık ki Kentsel Altyapı alanlarının bir diğer deyişle Yeşil Alan ve Yol Alanlarının Düzenleme Ortaklık Payının (D.O.P) büyük bir kısmını tuttuğu günümüz planlama şartlarında, ihtiyaç durumunun çok elzem olduğu aşikar olan kreş, gündüz bakımevi ve anaokullarının tesisi için D.O.P ayrılamamaktadır. Ayrıca ayrılan alanların D.O.P üzerinden tesisi sağlanamadığı durumlarda kurumların kamulaştırma yapmasının beklendiği durumlarda, kamulaştırma süresinin yıllara uzandığı, bu durumun hem parsel sahibini hem de bölgede yaşayan ve bu hizmetlere ihtiyaç duyan insanları mağdur ettiği görülmektedir. Kamulaştırma Kanunu 23’cü maddesinde kamulaştırma süresi 5 yıla indirilmiş, ancak bu durum kurumların elini yeterince zorlamamakta ve hak sahiplerinin mağduriyetleri devam etmektedir. Mekansal olarak incelendiğinde, kreş, gündüz bakımevi ve anaokullarının tasarlandığında, amacına doğru şekilde hizmet verilebilmesi için en az 2000 m2 yer gerekeceği, özellikle büyükşehirlerde bu rakamın karşılanmasının günden güne zorlaşmaktadır. İmar planları yapım çalışmaları esnasında Milli Eğitim İl Müdürlükleri ve Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüklerinden projeleri, talepleri, mevcut veya öneri tesislerin ve denetimde olan alanlara ait sınırların, planlama çalışmalarında değerlendirilebilecek etüt, proje ve analitik çalışmaların Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği’nin 8.2. Maddesi kapsamında plan yapan İdareye gönderilmesi talep edilmekte olup; İl Müdürlüklerinin yazışmayı müteakip herhangi bir ihtiyaç ya da proje durumu belirtmemeleri, ancak onama süreci sonrasında “halihazırda kamunun eline geçmiş olan” alan tesisi istedikleri defalarca görülen bir durum haline gelmiş olup, bu durum İdarelerin de hizmet standartlarını gözle görülür şekilde azaltmaktadır. Bununla birlikte özellikle Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının yer talep etmekte zorluk çekmesinin kamulaştırma masraflarının tamamen kendilerinde olduğundan doğduğu anlaşılmakla birlikte uygulamanın kolaylaştırılması açısından kreş, gündüz bakımevlerinin tesisi de D.O.P.’a dahil edilebilir. 2000’li yılların başlarında Konya’da, içinde bulunduğumuz okul ve sağlık ocağı yaptırma kampanyası ile pek çok bina yapıldı. Bunun gibi kreş, gündüz bakımevi ve anaokulu kampanyaları ile belediyeler bina ve müştemilat hazırlayabilirler. Son yıllarda okul öncesi öğretmen mezun eden devlet ve vakıf üniversitelerinden nitelikli elemanlar yetişmektedir. Sivil toplum kuruluşları veya özel işletmelerle okul öncesi öğretim ve eğitim ile kreş hizmetlerini geliştirerek gelecek nesillerimizi nitelikli yetiştirmeye çaba sarf etmekte belediyelere görev düşmektedir.