Kulluk Bilinci: Rükû

Sözlükte “eğilmek” anlamına gelen rükû‘ kelimesi, fıkıh terimi olarak namazda kıraatin tamamlanmasından sonra baş ve sırt düz bir yüzey oluşturacak ve eller dizlere ulaşacak biçimde öne doğru eğilmeyi ifade eder.
Namaz kılan kişi, kıyamdan sonra tekbir getirerek rükûa gider. Rükû, Allah’ın azameti ve celâli karşısında kulun acizliğini ifade eder. Aczini idrak eden kul, Yüce Yaratıcısı huzurunda başka hiçbir varlığın önünde eğilmeyeceği şekilde eğilir.
Kur’an-ı Kerimde rükû’nun nasıl yapılacağı ile ilgili bir detay yoktur. İbadetlerin yerine getirilmesindeki ayrıntıları peygamber efendimizin uygulamalarından öğreniyoruz. “O hâlde, O Yüce Rabbinin adını tesbih et (yücelt).” (Vâkıa, 56/74) âyeti gereğince rükûda, “Sübhâne Rabbiye’l-azîm. (Rabbim! Seni bütün noksan sıfatlardan tenzih ederim.)” denilmesini tavsiye etmiştir.
Beş vakit namazını kılan bir kişi Rükûda günde en az 120 defa peygamber efendimizin öğrettiği “Sübhâne Rabbiye’l-azîm (Rabbim! Seni bütün noksan sıfatlardan tenzih ederim.)” sözleri ile en az üç defa tesbihatta bulunur.
Hz. Aişe (ra) validemizin anlattığına göre Peygamber efendimiz kıyamda o kadar çok dururdu ki rükûa gitmeyeceğini zannederdik, rükûa gittiği zamanda o kadar çok dururdu ki tekrar doğrulmayacağını zannederdik diyerek Rasulullah (sav)in rükûda fazlaca tesbihatta bulunduğunu haber vermiştir.
Allah Teâlâ, “Ey Meryem! Rabbine divan dur. Secde et ve (onun huzurunda) rükû edenlerle beraber rükû et" demişlerdi.” (Al-i İmran,3/43)
“Namazı kılın, zekâtı verin. Rükû edenlerle birlikte siz de rükû edin.” (Bakara, 2/43) buyurarak müminlerden rükû etmelerini istemekte ve “Ey iman edenler! Rükû edin, secde edin, Rabbinize kulluk edin ve hayır işleyin ki kurtuluşa eresiniz.” (Hac, 22/77) buyurarak kurtuluşun namazla ilişkisini hatırlatmaktadır.
Cehennemliklerin cehenneme girmelerinin sebeplerinden birinin namaz kılmadıklarından kaynaklandığı Kur’an-ı Kerimde şöyle zikredilir:
“Onlara, "Rükû edin (namaz kılın)" dendiği zaman rükû etmezler.” (Mürselât, 77/48)
“Sizin velîniz ancak Allah’tır, peygamberidir, bir de Allah’ın emrine boyun eğerek namazı dosdoğru kılan, zekâtı veren müminlerdir.” (Mâide, 3/55)
“Bunlar, tövbe edenler, ibâdet edenler, hamdedenler, oruç tutanlar, rükû' ve secde edenler, iyiliği emredip kötülükten alıkoyanlar ve Allah'ın koyduğu sınırları hakkıyla koruyanlardır. Mü'minleri müjdele.” (Tevbe, 9/112)
“Muhammed, Allah'ın Resülüdür. Onunla beraber olanlar, inkârcılara karşı çetin, birbirlerine karşı da merhametlidirler. Onların, rükû ve secde halinde, Allah'tan lütuf ve hoşnutluk istediklerini görürsün.” (Fetih, 48/29)
Namaz kılan kişi rükûdan sonra, “Semi’allâhu limen hamideh.” (Allah kendisine hamd edeni işitti.) diyerek doğrulur. Rabbinin kendisinin hamdini işitmesinden duyduğu mutlulukla “Rabbenâ ve leke’l-hamd. (Rabbimiz! hamd sanadır) veya "Rabbena leke'l-hamd, hamden kesiren tayyiben mübareken fih" (Rabbimiz, hamd sana mahsustur, çokça, tertemiz ve mübarek bir hamd) diyerek hamdini bir kez daha tekrar eder.
Cemaatle kılınan namazın herhangi bir rek‘atında rükû halindeyken imama yetişen kimse ayakta tekbir aldıktan sonra hemen rükûa giderse o rek‘atı cemaatle kılmış sayılır.
Rükûda dikkat edilecek bir diğer hususta tadili erkana uygun şekilde yapılmasıdır. Peygamber efendimiz bir gün ashabına “en kötü hırsız, namazından çalan kimsedir” demiş bunun üzerine orada bulunanlar “insan namazdan nasıl çalar?” demişler. Allah Rasulü de “rükû ve secdelerini tam olarak yapmaz” buyurmuştur. (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 3/56)