Mutlu aile, rollerin iyi paylaşılmasıyla mümkün!

Toplumun temel taşı olan ailede bireylerin rol paylaşımı, aynı zamanda huzur ve mutluluğun sağlanması için de en önemli faktörlerin başında geliyor. Günümüz modern dünyasında yaşam koşullarının etkisiyle evdeki rollerde önemli değişiklikler yaşandı. İş hayatına atılan kadın, evde anne rolünde üzerine düşen tüm sorumlulukları yerine getirirken eşinden de yardım ve destek bekliyor. Bu rol paylaşımı, eğer dengeli bir şekilde gerçekleşirse geleceğin kuşakları için güzel rol modeller oluşturuyor.

Hayat bir tiyatro sahnesi gibi. Yaşadıkça sorumluluklarımız artıyor, hayat boyunca görev aldığımız yerlerde işimizi en iyi şekilde yapmak için uğraşıyoruz. Önce doğduğumuz ailede çocuk olarak görevlerimizi yerine getirirken; okul yıllarında öğrenci rolünde başarının peşinde koşuyoruz. İş hayatına atılınca sorumluluklarımız çoğalıyor, bir de aile kurunca burada da yeni rollerimizle devam ediyoruz.

Nasıl ki bir tiyatro oyununda tüm oyuncuların bir rolü vardır ve her oyuncu rolüne uygun şekilde davranır. Hayatta da böyledir. Bireyler, tıpkı tiyatro sanatçıları gibi, rolü neyi gerektirirse onu yerine getirir. Ailede ve sosyal hayatta da rollerimiz vardır. Anne rolü ayrı, baba rolü ayrı, iş adamı rolü ayrı, iş kadını rolü ayrı, çocukların rolleri ayrıdır. Bütün bu rollerde eğer yerinde ve uygun davranılmazsa rol karmaşası yaşanır.

Geleneksel roller hız ve haz çağında değişime uğradı

Tiyatro sahnesinde sanatçı, kendi rolünde oynamazsa nasıl kaos ortaya çıkarsa ailede de aynı şey olur. Rol aslında kişinin sosyal tutumudur. Sosyal tutumlarının ve sınırlarını belirten bir tanımlamadır. Biz şimdi hız ve haz çağında yaşıyoruz. Geleneksel rollerimiz önceki zamanlarda oturmuştu. Mesela komşuların çocukları evleniyordu. Çocukluğunda öğrendiği annelik, babalık, ebeveynlik tarzlarını aynen devam ettiriyordu. Günümüzdeki hızlı değişim yoktu.

Yeni rollere uyum sağlanması gerekiyor

Kültürel bilgi 30 senede, 60 senede yavaş yavaş gelişiyordu ama şimdi bu değişimin ortalama süresi 3 sene. Bilginin ömrü kısaldı. Bir bilgi üç sene sonra değişiyor. Çocukluğumuzdaki oyun tarzımız değişti. Annelik ve babalık tarzı değişti. Anneannelik, babaannelik tarzı değişti. Evin biricik oğlu, biricik kızı evleniyor. Yeni evin gelini ve damadı oluyor. Burada roller değişti. Yeni rollere uyum sağlanması gereklidir.

Yeni hayat senaryosu yeniden yazılmalıdır

Yeni bir yuva kurulduğu zaman yeni roller ekleniyor. Yeni aktörler ekleniyor. Eş eklendi, kayınvalide ve kayınpeder eklendi. Kişi hayat senaryolarını yeni rolüne göre yeniden yazmalıdır. Bu nedenle roller, kişinin kendi hayat senaryosunu yazdığı tanımlamalardır. Bu kendiliğinden olmuyor. Bu öğreniliyor. Eskiden farkında olmadan biz bunu aile içerisinde, sosyal hayat içerisinde öğreniyorduk ama şimdi sosyal dinamikler çok değişti.

Ailede rollerin yeniden tanımlanması gerekiyor

Aile içerisinde yaşantılar da değişti. Seneler önce her evde elektrik mi vardı? Akşam olunca herkes erkenden yatardı. Sabah da erkenden işine giderdi. Şimdi bütün gece elektrik var. Hızlı bir yaşantı ortaya çıktı. Zamanın getirdiği değişiklik, rollerin yeniden tanımlanıp yeni durumlara uygun hale getirilmesini gerektiriyor. Kişinin yeniden sosyal ilişkilerini ve sosyal sınırlarını iyi belirlemesi gerekiyor.

Aile içerisinde en çok rastladığımız roller arasındaki büyük yangını küçük kıvılcım başlatıyor. Birçok boşanma ve şiddet olaylarında görülüyor ki rol paylaşımındaki hatalar nedeniyle iletişim kazaları yaşanıyor. Yanlış tepkiler oluyor, büyüyor büyüyor ve iş ego savaşlarına dönüşüyor. Burada ana nedenlerden biri, rol paylaşımının doğru olmaması.

Ailede rol paylaşımında belirsizlik, çatışmalara zemin hazırlıyor

Ailede ilişki durumu ölçeği var. Ailelere yönelik uyguladığımız bir ölçek. Ailede herkesin kendi rolünün sınırları belli mi, rol paylaşımı sağlıklı oluyor mu? Mesela bir gün ev işini sen yapıyorsun bir gün yapmıyorsun. Ertesi gün eşinden temizliği yapmasını istiyorsun. Böyle belirsizlik varsa, görev ve rol dağılımı net değilse, tutarsızlık varsa çatışma daha çok ortaya çıkıyor. Bir gün kızdığınız bir şeye bir gün kızmıyorsanız, çift mesaj veriyorsanız böyle durumlarda rol paylaşımı çok oluyor.

Anne ve baba kılavuz kaptandır

Evde anne ve babanın rolü ve sorumlulukları vardır. Çocuğa sevgi ve şefkatle yaklaşır, kucaklar ama ona kılavuzluk da yapar. Geminin iki kaptanı vardır. Biri dümende oturan kişidir, diğeri kılavuz kaptandır. Anne, baba kılavuz kaptandır. Çocuğa kılavuz etmelidir. Onun yerine geçip gemiyi yönetmemelidir. Çocuğa sıkıştığı zaman yardım edecek, ihtiyaç olduğu zaman, sorduğu zaman cevap verecek yani ona destek olacak, güven verecek, yol gösterecek kişi konumunda olması gerekiyor.

Aile olarak uzun bir yolculuğa çıkmışsınız. Gideceğiniz yere gidinceye kadar nasıl sağlıklı ilişki kurabiliriz, nasıl başkasının hakkına zarar vermeden sağlıklı güzel bir yolculuk geçiririz? Bunu yapabildiğimiz zaman evlilikte daha sağlıklı olur. İlişkiler de daha sağlıklı olur.

Önce anne ve baba olunmalı

Mesela bazı anneler vardır, onlara ‘Müdire Hanım’ diyoruz. Eve geliyor ve devamlı dersten bahsediyor. Çocuk sabah kahvaltısı yapıyor, hemen akademik başarı konferansı dinliyor. Vaaz dinliyor. Ya da anne ve baba jandarma rolünde oluyor. Oysa önce anne ve baba rolünde olmak gerekiyor. Anne babadan öğretmen olmaz. Anne babadan psikolog olmaz. Annelik ve babalık rolüyle gitmek gerekiyor.