SAVATRA ANTİK KENTİ-YAĞLIBAYAT VE OBRUK VE ZAZADIN HANLARI

Güzel Anadolu’muz her yöresiyle açık hava müzesidir. Kıraç toprakları kazdığınız zaman bir medeniyetin kalıntılarına ulaşırsanız hiç şaşırmayın.
Şimdi bir kısmı milli park olan Konya-Aksaray yolundan Bozdağlar’a doğru Yağlıbayat köyü (mahallesi) içinde Roma dönemine ait Savatra antik kenti bunlardan birisi… Basit bir tepe gibi duruyor, ama 2015 yılında tescillenerek Selçuk Üniversitesi hocalarının çalışmalarıyla (Doç. Dr. İlker Işık’a teşekkür ederiz. Lykaonia Bölgesi Kuzeydoğu Kesimi Tarihi ve Yerleşim Yerleri Selçuk Ün. Edebiyat Fakültesi Dergisi. Yıl 2018, Cilt , Sayı 40, 191 - 206) kazıya açılmış, Karatay belediyesi tarafından desteklenmektedir. Proje Bakanlığın son yılların en başarılı keşiflerinden birisidir.
Biz de geçen gün Selçuk Üniversitesinden değerli arkadaşım Prof. Dr. Mustafa Ersöz ile burayı gezme fırsatımız oldu. Kazı başkanı tarafından kazı evi fonksiyonlarıyla birlikte tanıtıldı, önümüzdeki 30 yıl kadar bu kazı gündemde olacak demek ki…
Bela Horvath, Anadolu 1913 gezi notlarında (Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı yayını, Eylül 1996) Kırım’dan gelen Yağlıbayat Tatar göçmenlerinden bahseder. Burada mermer kalıntılarını olduğunu belirterek ayakta kalabilen harabelerden, çok verimli olmasa da bu kalıntıların etrafında buğday ve tütün ekildiğini yazar (s.46).
Antik kentte şimdi tiyatro binası kazılıyor, 3000 kişilik bir kapasiteye sahip bu bina aynı zamanda dönemin yerel meclisinin olduğu alandır. Savatra, Roma’nın ileri bir askeri karakolu mahiyetinde olup, açık havada Hasan Dağını görebilirsiniz, Konya’ya doğru da savunma amaçlı bir garnizon hüviyetindedir. Hatta İspanyol altıncı rejon Vitriks (M.S. 2 yy) geldikleri ifade edilmektedir. Hazreti İsa ile çağdaş olan yazar Strabon, burada derin su kuyuları olduğunu belirtir. Yine bölgede o dönemde de koyunculuk hakimdir. M.Ö. 6 yy’de yapılan İmparator Augustin tarafından yapılan kral yolu (via sebaste) Divanlar’dan Yağlıbayata kadar (Likaonia, Konya bölgesi, Ankara Galatlar bölgesi, Kapadokya Nevşehir bölgesine verilen isimler) Hatta Roma imparatoru Hadriyanus’un bölgeden üç kere geçtiği ve Obruk mezarlığında bir mil taşı olduğu belirtilmektedir. Köyde bazı evlerde bu kentten sökülen tarihi taşların bazıları anıt taş niteliğindedir. Bu çalışma ile bu taşlar da toplanacaktır. Bugünlerde bir mozaik kazısına da başlanacak. Antik kentin levhaları da herhalde bugünlerde asılmak üzere.
Bize refakat eden Yağlıbayat Köyü Derneği Başkan Yardımcısı Feridun Demirok bu çalışmaların köyün turizmden kazançlı çıkacağından dolayı çok sevinçli.
Buraya yakın bir tarihi eser olan ana yolun yakınında bulunan Kızören yerleşkesindeki Obruk Hanı da onarılmış, kullanıma hazırlanıyor. Selçuklu Belediyesinin 2008 yılında Zazadın Hanın restorasyonunun tamamlanıp bir program ile tanıtımından sonra başkan yardımcımızla Obruk Hanına gidip gezmiştik, şimdi restorasyon bitmiş. Şimdi bu eseri tamamlayan değerli Karatay Belediye Başkanı Hasan Kılca’yı ve emeği geçenleri tebrik ederim.
Han’ın geçmişi 1261 yılına Selçuklulara dayanıyor. Han, toplama taşlardan yapılmış, bazı sütunlardaki haç işaretleri burada daha önce kiliselerin olduğunu gösteriyor. Buradaki taşlardan pek çok yazı çıkacağı muhakkak… Hatta bölgenin Hazreti Ömer’in torunlarıyla ilgisi bile kuruluyor. Obruk gölünün doğusu yerleşim yeri, yine hanın civarında eski, büyük bir mezarlık var.
Anadolu Selçuklu döneminin önemli yapıları olan han ve kervansarayların kullanımları için ulusal ve bölgesel projeler, planlar hazırlanması gerekir. Böylece bu eserler hem korunmuş hem de gelir elde edilmiş olacak.
Bölge şimdi kurak ve nüfus yoğunluğu az ama bu eserlerden anlaşılan bölgede önemli yerleşimler olmuştur. Zira bazı yerleşim yerlerinin isimlerine ören veya viran eklenmiş.
Selçuklu Belediyesi olarak Sille Fotoğraf albümü (2004), Konya’daki Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı dönemi eserleri albümü ayrı ayrı yayınladı. Sonra bunu Anadolu Selçuklu Eserleri ve Büyük Selçuklu eserleriyle geliştirdi.
Bizim burada önerimiz, akademik camia ve resmi kurumlardaki höyükler, antik kentler ve diğer tarihi eserlerin envanterinin belediye tarafından yayınlanması ve tanıtımıdır.