SİTE, APARTMAN, REZİDANS YÖNETİMLERİ DENETİMİ İÇİN BİR ÖNERİ: YEREL KAMU DENETÇİLİĞİ

Bugünlerde site ve apartman yönetimlerinden çok fazla aidat veya masraftan dolayı şikayet artmaktadır. Gerçekten de bazı site yönetimleri iktisat ve işletmecilik ilkeleri dışında pek çok lüzumsuz harcama yapmaktadır. Bunun önüne geçmek veya komşular arasında huzuru tesis bakımından konunun hukuki düzenlemesinde fayda vardır.
Aslında tüm çağlar ve toplumlarda bu konular en çok tartışılan konulardandır. Büyük Hanefi fakihi Sadrüşşehid (d.1090) el-Hîtân kitabını yazma gerekçesi olarak “duvarlar, yollar ve mesîl (su yolları) davaları amaç olarak en zor ve ıslah bakımından en güç olan konulardan” olduğunu belirtir. Gerçekten günümüzde de komşuluk dahil pek çok konu bu alanda önümüze burada çıkmaktadır. Bu konuları adil ve zamanında düzenlememek bireylerin aralarındaki güveni sarsmakla kalmamakla ciddi haksızlıklara sebep olmakta ve kamu dirliğini bozmaktadır.
634 sayılı Kat Mülkiyeti kanununun Dördüncü Bölüm Kat Maliklerinin ve Kat İrtifakı Sahiplerinin Borçları, Beşinci Bölüm Yönetim şeklini düzenlemiştir.
Site vs yönetimlerinin belediye gibi resmi kurumlar ile ilişkileri yanında esas sorun kat irtifakı sahiplerinin kendi aralarındaki düzenlemeden kaynaklanmaktadır. Bu konu özel hukuk ilişkisi olmakla beraber kamuyu ve devleti ilgilendirmektedir. Nitekim benzer biçimde bir malın ayıplı olup olmaması alıcı ile satıcı arasında özel bir ticari ilişki olmakla tüketici hakem heyetleri ile çözüm getirilmektedir.
Yasada prensipler belirtilmiştir. Buna göre ortak gayri menkullerde giderler adilane paylaştırılır, ama bunu kim yapacak? Yasaya göre kurulan yönetim kurulu yapacaktır. Denetim kurulu da var ama yönetim kararının iptali için Sulh Hukuk Mahkemesinde dava açılabilmektedir. Dava sadece çözümündeki süre bakımından sorun olmayıp, aynı zamanda her gün birbirlerinin yüzüne bakan komşuluk ilişkilerini de etkiler.
Bazı site, apartman, rezidans veya tesis gibi taşınmaz yönetimleri yasada belirtilen görevlerini bu konuları yapmak için kurulan şirketlere bırakmaktadır. Danışmanlık anlaşması ile bu şirketlerden veya organizasyonlardan hizmet alınmaktadır. Güvenlik, temizlik personeli ve sosyal tesisler (yüzme havuzu, spor salonu vs.) sebebiyle ortak giderler artmakta, malik sayısının azlığı veya çokluğu da aidatı ciddi olarak etkilemektedir. Pekala, sorun olursa veya şişkin rakamlar ortaya çıkarsa çözüm yeri mahkemedir. Oysa tüketici hakları komisyonları gibi yeni bir düzenlemeye gitmek mümkündür, Bu da kanaatimizce yerel kamu denetçiliği olabilir. Tarihte ortaya çıkan divan-ı mezalim (mazlum hakkı kurumu) buna güzel bir örnektir.
2004 tarihli 5227 sayılı Kamu Yönetiminin Temel İlkeleri ve Yeniden Yapılandırılması Hakkında Kanun’un 42’nci maddesine göre “Mahallî idareler halk denetçisi MADDE 42.- Her ilde, mahallî idareler ve bunlara bağlı kuruluşlar ile bu idareler tarafından kurulan birlik ve işletmelerin, kurum dışı gerçek ve tüzel kişilerle ilgili işlem ve eylemlerinden kaynaklanan anlaşmazlıkların çözümüne yardımcı olmak üzere bir halk denetçisi seçilmesi” öngörülmüştür. Bilindiği gibi bu kanun Meclis’ten geçtiği halde Cumhurbaşkanı imzalamadığından yürürlüğe girmemiş, ancak Kamu Denetçiliği ayrı bir kanunla, 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu ile ülke genelinde yürürlüğe girmiştir. Kamu denetçisi (ombudsman) konumuzla ilgili sorunlara bakmamaktadır.
Başta belediyeler olmak üzere site, tatil köyü, apartman gibi yönetimlerle yerel düzeyde ortaya çıkan sorunları yerel kamu denetçiliği oluşturulmasıyla toplumsal bir sorunu çözmeye katkı sağlayacaktır. Halihazır sorunlar zaten zayıf olan komşuluk ilişkilerini daha da zayıflatmakta, toplumsal güveni sarsmakta, yargıyı uzun yıllar işgal etmekte ve pek çok haksızlığın sürmesine sebep olmaktadır. Yani tüketici hakem heyetleri benzeri yerel kamu denetçiliğinin kurulması önemli bir eksikliği giderecektir.