TOPLU KONUT HAMLESİ, 8 MAHALLE VE BAZI TESPİTLER

Hükümet 250 bin toplu konut yapılacağını açıkladı. Yani önümüzdeki yıllarda tüm ülkede inşaat sektöründe ciddi bir canlanma olacak. İnşaat maliyetlerinin epeyce artmasının da etkisiyle konut fiyatlarının ve kiraların şiştiği bir dönemde bu açıklamaların fiyatları ve kiraları da normal seviyesine çekmesi beklenir. Bu kampanyaya üç milyonu aşan bir talep ortaya çıkması konut ihtiyacını ve açığını da gösteriyor.
Son salgın döneminde konut yatırımları önemli oranda azalmıştır. Uluslararası piyasalarda inşaat malzemelerinin başta demir, betonun artması hem döviz hem de TL olarak fiyatları çok artırmıştır. Nitekim TCMB konut maliyetleri raporu da bu görüşü teyit ediyor. Bu sebeple hükümetin politika üretmesi yerinde olmuştur.
Nüfusun kentlere yönelmesi, deprem tehlikesine karşı yenileme gibi pek çok gerekçe yeni konut üretimini gerektiriyor. Burada kamunun (merkezi idare ve yerel yönetimlerin) anayasal sorumluluğu olmakla beraber bu piyasada esas belirleyici piyasadır yani konut üreticileri olarak inşaatçılar-müteahhitler, kooperatifler ile tüketiciler olarak hane halklarıdır.
TOKİ tip projelerdeki bazı eleştirilere rağmen sektörün ana kurumudur. Son proje açıklaması ile sektörde fiyatların biraz gerilediği ifade edilmektedir. Tabii ki kendisine finansal yatırım alanı arayan bir kısım tasarruf sahipleri de buraya akacaktır.
Bizdeki TOKİ ile İran’daki ‘mehir’ (sevgi konutları) konutları konusunda lisans üstü tezlere danışmanlık yaptık ve yenilerine yapıyoruz. Toplu konut ile ilgili bazı olumsuz yönleri söylense de olumlu yönleri daha fazladır. Eleştirilerin başında bu projelerin yerel yönetimlerden ayrı olarak düşünülmesi gelmektedir. Konut üretimi ve planlaması yasalarda esas olarak yerel yönetimlerin sorumluğuna verilmiştir. Bu konunun yerel yönetimlerin dışında planlanması ve uygulanması bazı önemli sorunları da beraberinde getirmektedir. Bu da bürokrasi ve yerel siyaset, merkezi siyaset ilişkisiyle yakından irtibatlıdır.
Önemli bir konu arsa üretimidir. Bir zamanlar Arsa Ofisi Genel Müdürlüğü vardı. Bu kurum sonra TOKİ’ye devredildi. TOKİ, konut yapımını kendisine esas görev edinince, arsa üretimi yeterince yapılamamıştır. Son kampanyada vatandaşa arsa satışı da öngörülüyor.
Yakın zamana kadar konut kooperatifleri önemli yer tutarken (Konya’da Meram ve Karatay bölgelerinde hala öyledir) büyük sermayenin işin içine girmesiyle lüks konutlara önemli yönelme olmuştur. Herhalde büyük sermayenin sosyal konutlara girmesi zordur. Hatta soru beklenebilir mi? Diye de sorulabilir.
Selçuklu Belediyesi olarak 2000’li yılların başında Sekiz Mahalle tabir edilen Şeker Fabrikasının Selçuklu tarafındaki mahallelerde imar uygulamasına girişildi. O dönemde hem mahallelerde hem de ilgili meslek odalarında toplantılar yapıldı. Hatta Konya’yı ziyarete gelen farklı siyasi görüşlerden olsa bile farklı kişilerin görüşleri alındı. Mesela bunlardan birisi dönemin (Türkiye) Mimarlar Odası başkanı idi. İstişareler doğrultusunda bölgenin imarı yeniden düzenlendi, hatta burada meclis üyelerimiz başta olmak üzere pekçok teknik eleman faal rol oynadı. Hatta siyasi malzeme yapılmaması için, o dönemde koalisyon hükümetinde TOKİ’den bölge için destek istenmişti, o zamanki yönetim imkanlarının olmadığını yazmıştı. Bu atak, siyaseten önemliydi. Rant mevzubahis olunca belediye yönetimi hakkaniyet içinde kalmaya özen gösterdi. Hükümet değişince TOKİ canlandı ve konut atağına geçti. Bölge için tekrar yazışmalar yapıldı. Hatırladığım kadarıyla 8 Mahallede inşaat yapabilmek için TOKİ arsa sahiplerine % 23 civarında bir hak verdi. Oysa buradaki piyasa arsa sahiplerine % 40’ları geçen hak veriyordu. Dolayısıyla TOKİ ile anlaşılamadı. Bölgenin şimdi kentsel dönüşüm diye bilinen planlaması yapıldı, emsal 2.1 verildi. Şimdi burası tamamen özel sektör ile değişiyor. (Rahmetli Prof. Dr. Rahmi Erdem’e bu bölgenin imar gelişmeleri hakkında bir lisans üstü tez hazırlamayı teklife etmiştim. Ama bana böyle bir çalışma ulaşmadı) Konya’da TOKİ ilk toplu konut yatırımını Rahmet ormanları, Beyhekim Hastanesi civarına yaptı. Ama müteahhitleriyle koordinasyon konusunda bazı sıkıntılar çıktı. Bunların sebebi merkezi kurumların masa başı projeleri geliyor. Masa başında hazırlanan projelerde bazı eksiklikler gözden kaçtığından, göç yolda düzelir mantığıyla hareket edilmekte, bu da birçok eksik ve yanlışlığı doğurmaktadır. Yine masa başında hazırlanan projeler milli ekonomi ve vatandaş için ciddi kayıp ve anlaşmazlıklara sebep oluyor.
Yine yeni konutlar ile işyerlerini, sanayileri bağlayan toplu ulaşım aksları oluşturulmalıdır. Bu da şehir planlamasının bütünlüğünün korunması ile olur.
Toplu konutların piyasa fiyatlarına göre daha yüksek olduğu gibi iddialar da bazen dile getirilmektedir. Açıkçası bunun siyasi malzeme olarak çokça kullanılması olmakla birlikte, eski bir bakanın bizim belediye olarak yaptığımız ihale rakamı ile kendi rakamlarını karşılaştırdığında aynı konuyu dile getirmesi, özellikle enflasyonla mücadele döneminde bunun da dikkate alınması gereken bir nokta olduğu hatırlanmalıdır. TOKİ ihaleleri ile müteahhitlerinin denetimi de…
TOKİ yanında kooperatif ve küçük müteahhitler aracılığı ile konut üretimi aksatılmamalıdır.
Ayrıca Konya Büyükşehir Belediyesi ile Hizmet-İş Sendikasının Bosna-Hersek Mahallesinin kuruluşundaki konut hamlelerini, Karatay ve Meram Belediyelerinin kooperatifçilik faaliyetlerini unutmamak gerekir.