TELEVİZYON, GAZETE VE SOSYAL MEDYADA AHLAK

Kitle iletişim araçları dediğimiz medya televizyon, gazete, dergi, günümüzde hızla gelişen sosyal medya mecralarını ifade eder. Medya gördüğünü kitlelere gösterir, haber ve yorum katar, görmek istemediğini de göstermez.

Sırtını halktan başkasına dayamayan ve gerçeğin sesi olan medya, demokratik toplumun sahip olabileceği en kıymetli hazinedir. Böyle bir medya toplumu korur, ahlaka sahip çıkar, kamu düzeninin sağlanmasına katkı sağlar, kişilik haklarını korur ve gözetir, mahremiyete dikkat eder, huzura ve barışa katkı sağlar. Buna karşılık belirli kesimlerin oyuncağı haline gelen, paradan başka değer tanımayan medya her şeyi tahrip eder.

Küreselleşme ile birlikte medya sahipliği, kitle yayın araçlarının içerikleri, birey ve toplum üzerindeki etkileri ile yeni bir medya düzeni inşa edilmektedir. Devasa ekonomik gücü ellerinde tutan küresel güçler sadece bununla kalmayıp medya gücünü de sıkı sıkıya ellerinde tutmaktadır.

Dünyanın mahkum edilmek istendiği kitle iletişim araçları tarafından yaygınlaştırılan ve meşrulaştırılan popüler kültür herkese hitap etmekte ama kimseyi temsil etmemektedir. Toplumlar kendi kültürlerinden koparılarak, sığ, yapay ve değersiz popüler kültür unsurlarına mahkum edilmesi “kültür emperyalizmi”dir.

Bilgiyi üreten aynı zaman yönetmektedir. Cep telefonunu üreten aynı zamanda bunun içeriğindeki mesajları üremekte, kendi kültürel unsurlarını yüklemektedir. Bugün yaşadığımız sosyal medya uygulamalarında durum budur.

Küresel medya düzeninin temelini ticari gelir kaygıları oluşturmakta, küresel yayın organları insan hakları, ahlak, ulusal kültür, demokrasi gibi değerleri geri plana itmektedir. Yani insanlar “tüketici” olarak görülmektedir.

Artan ekonomik güçle tekelleşen gruplar medya gücünü de ele geçerek siyaseti de düzenlemeye yeltenmektedir. Küresel medya imparatorlukları, küresel medya ağları, sahibinin sesi haber ajansları kurulmuştur.

Kitlesel iletişim araçları olay ve bilgileri halka haber vererek, yorumlamakta, sosyalleşmeye yardımcı olmaktadır. Bunun yanında kamu oyu oluşturmaktadır, bu sebeple medyaya dördüncü güç de denilmektedir. Ancak burada topluma ve bireye karşı sorumlu bir medyaya ihtiyaç duyulmaktadır. Zira medya kuruluşları sırf bir ticari müessese değildir. Hukukun üstünlüğüne, kişi haklarına, kamu yararına saygı duymayan bir medya kamu gözcüsü de olamamaktadır. Bunun için medyanın elinde tuttuğu kamuoyunu etkileme ve ikna etme gücü dikkate alındığında toplumsal sorumluluk bilinciyle hareket etmesi gerekir. Bu konuda ilk başta etik (ahlak) ilkelerine uyumlu olarak haber üretmesi, değerlendirmesi, yayması gerekir. Nitekim bu konuda Radyo ve Televizyon üst Kurulu hazırladığı görsel-işitsel yayıncılık etik ilkeleri yanında Türkiye Gazeteciler Cemiyeti ve Basın Konseyi gibi meslek örgütlerinin de ahlak ilkeleri mevcuttur.

Çoğalan, gelişen ve teknik gelişmelerle daha etkili hale gelen medya gerçekten asıl görevleri olan özgür ve bağımsız birer yayın organı olarak kamu gözcüsü ve halkın sözcüsü oma özelliklerini koruyor mu? Medya sahipliği nasıl seyrediyor? Tekelleşmeler acaba özel çıkarları mı öne çıkarıyor? Ve birçok soru medya ahlakını toplum ve birey bakımından ön plana çıkarmıştır. Medyadan halkın şikayetleri önce kendi meslek ilkelerine uymakla sonra da kamu otoritesinin takibiyle başarılabilir.

Medya yayınlarındaki ahlak zaafiyeti ve sorumsuzluğunun çözümünde medyanın bizzat kendi kendisini denetim ve halkın demokratik ve tutarlı tepkisi gerekmektedir.

“Medyanın bir eğlence aracı olmadığını, sadece vakit öldüren bir oyalama görevi görmediğini göremez isek; toplum olarak nefes almakta zorlandığımızı görmemiz ne yazık ki kaçınılmaz olacaktır.” (Prof. Dr Abdullah Özkan, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi dekanı Medya Ahlakı. Diyanet İşleri Başkanlığı yayını, Ankara, 2023. 151 sayfa )