Konya
°C
Yeni Meram

KONYA’DA HAMAM KÜLTÜRÜ VE YIKANMA GELENEĞİ

KONYA’DA HAMAM KÜLTÜRÜ VE YIKANMA GELENEĞİ- Yaşar BARIŞIK- Yeni Meram Gazetesi

A+
A-
08.02.2022 09:13
08.02.2022 09:17
0
2166
ABONE OL

Yüce dinimizin emirlerinden biriside TEMİZLİKTİR. Peygamberimizin söylediği “Temizlik İmanın Yarısıdır“ sözü bunun en güzel örneğidir. İnsanın her zaman temiz ve pak olarak bulunması gerekir. Yüzyıllar boyu Avrupalılar temizlik ve yıkanmadan uzak yaşarlarken Türkler yıkanmak ve temizlik için bulundukları her yerde mükemmel hamamlar yaptırmışlar ve bu hamamlar günün her saatinde hizmet vermiştir. Hatta Avrupa tuvalet kültüründen yoksun oldukları için ilginçtir her alanda biriken bu WC atıklarına basmamak için yüksek topuklu ayakkabı icat etmişlerdir.


Eski Türk yapı geleneğinde evler inşa edilirken evin içinde nadiren bir hamam bölümü yapılırdı. Yine eskiden su şebekeleri evlerin içine kadar girmediğinden şehir sakinleri evlerin odalarındaki YÜKLÜK denilen yerdeki güsülhanelerde boy abdesti alırlardı. Yıkanmak için evlerin dışında şehir halkının beraber kullandıkları hamamlarda gerçekleşirdi. Bu durum Konya içinde söz konusu idi. Gusülhaneler yıkanmaktan ziyade boy abdesti almak için yapılmış iki fonksiyonlu mekanlardı. Yüklüğün içi çinko ile kaplanmış yada beton dökülmüş su sızdırmayan ve yıkanma suyunu bir savacak ile dışarı akıtılan bir bölümdü. Abdest aldıktan sonra yıkanılan kısım bir tahta kapak ile kapatılarak, sabahleyin kaldırılan yatak ve yorganlar buraya istif edilirdi. Gusül abdestlerinde kullanılan sular kış günlerinde güğüm yada ibrik ile soba veya mangal üzerinde ısıtılırdı. Eğer ev halkı içinde küçük çocuk varsa bunlarda büyük boy çamaşır leğeni içinde yıkanırdı.
Bu durumların dışında esaslı bir yıkanmaya ihtiyaç duyulduğunda çarşı hamamlarına gidilirdi. Çarşı hamamları şehrin değişik bölümlerinde yaptırılmış tarihi binalardı. Bu hamamların en eskisi Sahib-i Ata Vakfı tarafından yaptırılan tarihi SULTAN HAMAMIDIR. Bu tarihi hamamın dışında değişik zamanlarda yaptırılan ancak bugün bazıları yok olanlarda vardır. Mahkeme hamamını da yeniden düzenlenmiştir. Yine Osmanlı döneminde eski Medrese Mahallesi ( şu an Feritpaşa mahallesi) sınırları içinde bulunan sokağın ismi Hamam olan FENARİ HAMAMIDA yok olmuştur. Sultan hamamı, Türbe hamamı, Ahmet Efendi Hamamı aynı zamanda bir kese hamamıdır. Eski hamamlarda normal yıkanmanın dışında vücut temizliğinin ön şartı olan keselenme işlemi, hamam ustaları tarafından yapılmaktaydı. Sabunlanma işinde de özel dokunmuş lifler kullanılırdı. Hamamda örtünmek için peştamallar, çıkarken de kurulanmak için verilen havlular, hamam soğukluğunda görevli kimseler tarafından sağlanırdı. Bu kişilere NATIR, keseyi yapanlara da DELLAK denirdi. Hamamların soyunmalık bölümlerinde ise mimarisi güzel fiskileyeler olurdu. Burada çalışan kişilerin geçimleri yıkanan kişilerin verdikleri bahşişler ile sağlanırdı. Konya hamamları eskiden beri odun ile ısıtılırdı. Bu odunlar Konya dolaylarındaki ormanlardan kesilerek ısınma aracı olarak kullanılırdı. Hamamlarda kullanılan su ise Meramdan getirilen çay suyu idi. Bugün artık Konya’daki hamamlarda daha modern ve mazot yada doğal gaz ile ısınan, şehir şebekesinden sağlanan su ile çalışmaktadır.
Konya’da kadınlar hamamı, folklor yönünden erkekler hamamına karşı daha fazla önem taşır. Hanımların hamama geliş gidişleri, hamamda uygulanan bir takım kurallar ve hamam eğlenceleri, özellikle GELİN hamamları kırk hamamları kendilerine ait bir gelenek idi. Hamama giden her hanımın yanında mutlak bir hamam bohçası ve hamamda kullanacağı lif ile şampuan yerine KİL ve kili koyacağı kabı, hamam tasıda mutlaka olurdu. Hanımların hamama götürdükleri erkek çocuklar biraz büyük ise, diğer kadınlar tarafından iyi karşılanmaz “Babasını da getirseydin“ diye alay konusu olurdu. Her ailenin hamamda kendisine hizmet edecek hamam çalışanları önceden belli olduğundan, hamam ustası adını alan bu kadınlar kendi müşterilerine ayrı bir özen gösterirlerdi. Hatta bu kadınlar o ailenin hamam dışı hizmetlerinde de gidip hizmet verirlerdi. Düğünlerde bu hamam ustalarına büyük işler düşerdi. Bu hanımlar, hamamda saatlerce kalabildikleri için beraberlerinde mevsimine göre meyve ve yemişler götürmeleri adettendi. Bazı ailelerde evlenecek yaşa gelmiş oğulları için kız ararken hamamlar onlar için en iyi görsel yerlerdi. Alacakları kızın bütün özelliklerini gözlerlerdi.
KIRK HAMAMI; Gelin kızlara evlendikleri tarihten kırk gün sonra “KIRK HAMAMI “ yapılırdı. Kayın valide tarafından komşuları, yakın akrabaları ve tanıdıklarına davetçi gönderilirdi. Giden davetçi; “Kayınvalidenin selamı var, Perşembe günü hamama buyuracaksınız.” Diye tembih ederdi. Perşembe günü sabah erkenden kına merasiminde bulunan genç kızlar ve onların anneleri, diğer yaşlı hanımlar ile kayınvalide gelin evine gelirler, oğlan evinin hamam ustası da gelip kayınvalidenin davetlilere bir kalıp sabun ve başlarına yakacakları kınayı alırlardı.
Gelin Hamama gidince soyunup peştamallerine kuşanır, üzerine ipekli kumaşından kıyafetini giyer, omuzlarına da uçları sırma ile işlenmiş havlusunu alırdı. Başına duvağı takılan gelin sonra fıskiyeli havuzun etrafında arkadaşları ile üç defa dönerdi. Bu arada eğlence içinde defçi tutmaları gelenek idi. Hamamda gelinin kırkını çıkarmak için bir yumurta hamam taşının içine kırılır, el ile çırpılarak gelinin başına kırk tas su dökülürdü. Eğer bu gelin hamamında kırk içinde başka bir gelin olursa o gelinle kucaklaşıp öpüşürler, birbirlerine iğne verirlerdi. Bu iş için hamamcının kırk içinde birisinin daha olduğunu önceden haber vermesi gerekirdi. Bu usule uyulmadığı takdirde uğursuzluk geleceğine inanılırdı. Tesadüfünde hastalanan gelinlere “Eyvah KIRK BASTI“ diye üzülünürdü. Ne yazık ki bugün artık hamam kültürü ve geleneklerin kökten yok olduğunu görmek acı bir gerçektir. Yüzyıllardır söylenegelen atasözleri ile satırlarıma son verirken saygılar sunarım.


Birkaç örnek; Hamama gider kurna beğenmez, düğüne gider zurna beğenmez.
Arabı altın kurnada yıkasan ağarmaz. Hamama giren terler. Eski hamam, eski tas.

HABER YORUMLARI
  1. Henüz yorum yapılmamış.
    İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.