EKONOMİK KONULAR VE HÜKÜMETİN TASARRUF TEDBİRLERİ

Tasarruf tedbirlerinin Cumhurbaşkanı yardımcısı ile Hazine ve Maliye Bakanı tarafından kamuoyuna açıklandı. https://hmb.gov.tr/haberler/sayfa/1 Ayrıca 17 Mayıs 2024 tarihli Resmi Gazetede yayınlandı. İki yıl önce de Resmi Gazetede tasarruf tedbirleri açıklanmıştı. Herhalde son kararlar alınırken öncekilerin durumu gözetilmiştir.

Hükümet tasarruf tedbirlerini açıkladı. Tabii bu tedbirler kamu kesiminde geçerli olacak, Özel kesim de bundan etkilenecektir. Bunun yatırım harcamaları için olan kısmı çarpan katsayısı, tüketim harcamaları ile olan kısmı se hızlandıran katsayısı ile hesaplanır. Tasarrufa gidilince ekonomik büyüklük de küçülecektir. Çünkü katsayılar harcama ile pozitif, tasarruf ile negatif etki oluşturuyor.

Hayat varsa harcama olacaktır, mal veya hizmet üretiliyorsa harcama yapılacaktır. Kamu kesimi pür kamu malları, yarı kamu malları/hizmetleri için kaynağa ihtiyaç duyar, bunları satın alır, üretir, hizmet sunar, veya bazılarını da pazara sunar. Ancak kamu kesiminde, özel kesimde geçerli olan “kâr” motivasyonu olmaz, bu sebeple kamudaki memur ve diğer personel harcamalarından tutun savunma, bayındırlık, sosyal harcamalar gibi pek çok harcama kaleminde fayda-maliyet veya input/output (girdi-çıktı) yani iktisat kurallarına kamu kesiminde riayet edilmediğinde maliyetler vergi gelirlerinden karşılanamaz hale gelir, borçlanmalar yetersiz kalır, yani göl çekilmiştir. Yani kaynaklar kamu için de sınırsız değildir. Popülizmin hakim olduğu durumlarda, halkın her şeyi devletten beklediği ülkelerde dengeleyici mekanizma aygıtları oluşturulmadığında beklentileri engellemek daha da güçtür.

Kamu harcamalarında ölçek ekonomileri önemlidir, borçlanmalara fırsat verilmemelidir. Bu sebeple güçlü denetimi sistemi getirilmelidir.

Halen kamu personeli sayısı bir hayli fazladır. Hatta salgın hastalık sürecinde bir vali, süreçten öğrendiği ilk gerçeğin kamu personelini yarıya düşürülse bile hizmetlerin aksamadığı hatta arttığı şeklindedir. Tasarruf tedbirleri yapılmalı, ama kamu hizmetlerinde aksama olmamalıdır. Aksi takdirde bir süre sonra ihmal edilen hizmetler daha maliyetli olarak yapılmak zorunda olacaktır. Bu kapsamda bilimsel yayınlar, kitaplar vs kesintiye uğramamalıdır.

Ayrıca nasıl ferdin dengeli tüketici olması prensip ise kamunun da denge içinde kalması için sistemin takibine özen gösterilmelidir.

Tasarruf tedbirleri enflasyonu önlemeye yönelik tedbir olarak da görülebilir. Enflasyonun sebepleri olarak maliyetten veya tüketimden kaynaklanıyor. Artık kitle psikolojinde zam beklentisi yerleşmiş, zira bir yetkilinin şu ifadesi bunu gösteriyor: “Aşağıdan yukarıya tetikleme var ve fiyat davranış bozukluğu tüm sektörlerde özellikle hizmet sektörlerinde çok katı maalesef.”

Bu günlerde haksız fiyat artışı yapanlarla yasal mücadele de gündemde. Buruda piyasada rekabeti bozan unsurlar iyi tespit edilmelidir.

Kanunların yeterince uygulanmaması da söz konusudur. Mesela elektronik haberleşme sektöründe oligopollerin etkileri fiyat farklarında bariz görülmektedir.

Kamu kesimi belediyeler dahil fiyat tarifelerini normalde tutmalıdır. Mesela seçimde vaad ettim diye su fiyatlarını asgariye çekilirse bunun anlamı, birkaç sene sonra boru tamirlerin bile yapılmayacak demektir.

Ekonomi politikaları bütünlük gösterir yani enflasyonla mücadele, kalkınma planı ve tasarruf tedbirleri bütündür. Nasıl evimizde, işyerimizde ihtiyaçlarımızı karşılamak için iktisadın kurallarına riayet etmek gerekirse, kamu kesiminde de bu kurallara bir bütün olarak uymak gerekir, zira tarih iktisadın en çok yararlandığı disiplindir. Birey, toplum ve kamu yönetimi seviyelerinde çalışma, üretme, kalkınma hedeflerini tasarruf ile birleştirecek kültür geliştirilmelidir.