KONYA’NIN MESLEKLERİNDEN YORGANCILIK

Sevgili okurlarım, bugün geleneklerimiz arasında önemli bir yeri olan yorgan ustaları ve yorganlar ile ilgili bazı bilgileri paylaşmak ve bu ustaların dikmiş oldukları yorganlardan örnekleri de zaman içerisinde paylaşmak istedim.
1600’lü yıllarda Konya’da meftadan kalan eşyaların listesinin tutulduğu terekelerde de yorgan mirasa dahil eşyalar arasında yer almıştır. Diğer yerleşim yerlerinde olduğu gibi, Konya’da da evlerin döşenmesinde kullanılan eşyalar ailenin ekonomik durumunu yansıtmaktadır.
Konya Şer’iye Sicillerindeki yorgan araştırmalarında 18.yy’ın ilk yarısında bazı evlerde yer alan eşyalar arasında kilim, keçe, döşek, yastık, yorgan yer alırken, bazılarında ise sayılanlara ilaveten halı, işlemeli bohça, nakışlı perde, yastık yüzü, seccade de bulunduğunu yazılı kaynaklardan öğreniyoruz.

Konya'da yüzyıllardır din ve yöresel özellikler çerçevesinde şekillenen çok çeşitli gelenek görenekleri vardır.
Eskiden köy yolunu bırakınız, şehir içinde, özellikle kenar mahallelerin sokakları bile toprak yolmuş. Kış mevsimlerinde çamur dizlere, yaz mevsimlerinde toz göklere çıkarmış. En yakın köyden gelen bir köylü dahi en azından bir gecesini şehirde geçirmek zorunda kalıyormuş. Konya’da şimdiki otellerin yerine, hanlar bulunuyormuş. Bu bölümlerde yatak bulunmadığından hana inen misafirler, kürklerini kepeneklerini bürünür öyle yatarlarmış.
Ancak evlerde durum biraz daha farklıdır. Her Konyalının evinde, en azından beş-altı misafir yatağı ve bir o kadar da yorgan, çarşaf ve yastık bulunurmuş. Misafir fazlaca olduğu zaman, komşular birbirlerinden misafir yatak ve yorganı alır verirlermiş.
Yorganların muhafaza edildiği “yüklük”lerin Konya evlerinde ayrı bir yeri vardır. Yüklük bölümü bulunmayan evlerde de sırasıyla yatak, yorgan ve yastıklar sandık üzerine yerleştirilerek, yüklük örtüsü ile örtülmektedir. Yorgan, çeyiz hazırlığının vazgeçilmez bir parçasıdır. Koyu renkler hariç her renk üzerine, sık motifli bezemeler seçilerek oluşturulan çeyizlik yorganlar, düğün öncesi kız evinde yapılan bir törenle kaplanmaktadır. Genç kızların çeyizlerinde en az üç yorgan bulunmaktadır. Yorgan kaplaması için, çeyiz gitmezden önce hafta içi bir gün kararlaştırılır. Yoklama ve dürü başına yaşlılar; yorgan kaplamaya ve kıyafete de gençler gider. Genç kızlar, gelinler güler eğlenirler. Yorgana davet sabahtan yapılırsa kara yemek veya istenilen yemekler; öğleden sonra davet edilirse kız annesi bulgur vurur, oğlan evinden sandıkla gelen kırık leblebi, üzüm, şeker varsa başka çerezler, sakız ikram edilmektedir. Yorgan kaplama işi için aranan özellikler kadının becerikli olması değil, ‘başı bütün’ tabir edilen anası babası sağ, boşanmamış, mutlu geçinen, bir kızı bir oğlu olan, mümkünse annesinin ilk kızı olma şartlarını bulunduran genç kadın görevlendirilir. Yorgan çarşafına tatlılık olsun diye bir kağıtlı şeker, nazar değmesin diye yüzerlik, şeytan girmesin diye çörek otu atılır, kaplanır. Bunlar çarşaf değiştirilene kadar içinde kalır. Kaplanan yorganın bir köşesi, çiftin bahtı açık olması niyetiyle açık bırakılır. Konya’da bebek çeyizi, yöresel adıyla “bebek dürüsü”, bebek bekleyen ailelerde aile büyükleri tarafından büyük bir özenle hazırlanır. Anadolu’nun pek çok köylerinde “minder, çocuk yorganı, beşik örtüsü, çocuk kundağı” ve buna benzer şeyler için köpen adı verildiği bilinmektedir. Büyük özenle hazırlanan loğusa yataklarında; bebek için hazırlanan yorgan ile anne için hazırlanan yorgan desen ve renk yönünden benzerlikler gösterir. Yorgan yüzü olarak genellikle saten kumaş tercih edilir.
Sünnet yatakları çocukların hevesle istedikleri mekanlardır. Erkek çocuğa sünnetlik diktirilen yorgan, itina ile evleninceye kadar saklanır ve evlenirken erkek çeyizi olarak verilir. Hala çoğumuz bizim evde de bu yorganlarımız duruyor dediğinizi duyar gibiyim. SAYGILARIMLA..
KAYNAK: Gülhan Kömürcü