ŞANS OYUNLARI/PİYANGO ÜZERİNE

Yılbaşının en önemli özelliği bol ikramiye vaatli piyango çekilişlerinin olmasıdır.

Türkiye’de bireylerin piyangoya yani şans oyunlarına yönelik tutumlarını etkileyen faktörleri şöyle sıralamak mümkündür:
Ekonomik Faktörler: Ekonomik beklentiler önemli bir motivasyon kaynağıdır. Çünkü şans oyunları, maddi zorlukların hafifletilmesi veya yaşam standardının artırılması için özellikle alt gelir grupları arasında daha yaygındır. Gelir düzeyi yüksek bireyler genellikle şans oyunlarına daha az ilgi göstermektedir.

Sosyal ve Kültürel Faktörler: Şans oyunlarına olan tavır, bireylerin yaşadığı sosyal çevre, dini inançlar ve kültürel değerlerle doğrudan ilişkilidir. Bazı çalışmalarda, bireylerin toplumsal baskılar nedeniyle şans oyunlarını gizli oynamaktadır.
Eğitim Seviyesi: Eğitim seviyesi arttıkça, bireylerin şans oyunlarına katılım oranlarının azaldığı gözlemlenmiştir. Daha eğitimli bireyler, bu oyunların düşük kazanma olasılığının farkında olup, katılımı gereksiz bulmaktadır. Buna karşın, düşük eğitim seviyesine sahip bireyler arasında şans oyunlarına katılım oranı daha yüksektir.

Psikolojik Faktörler: Şans oyunlarına katılan bireylerin çoğu, bu oyunları eğlence ya da heyecan arayışı için oynadıklarını belirtmiştir. Bununla birlikte, ekonomik sıkıntılar içerisindeki bireyler, bu oyunlara daha fazla umut bağlamaktadır. Daha önce büyük ikramiye kazanan bireylerde, oyuna tekrar katılma eğiliminde azalma olduğu tespit edilmiştir. Bu, kazancın tatmin edici bir sonuç yarattığını ve bireylerin risk alma isteğini azalttığını göstermektedir.

Cinsiyet ve Demografik Yapı: Erkek bireylerin şans oyunlarına katılımı kadınlara göre daha yüksektir. Ancak bazı çalışmalarda, kadınların ekonomik ihtiyaçlar nedeniyle bu oyunlara eğiliminin artabileceği belirtilmiştir. Evli bireyler, çocuk sayısı fazla olanlar ve daha ileri yaş grubundakiler, şans oyunlarına daha az katılım göstermektedir.

Değerler ve Ahlaki Yaklaşımlar: Çoğu birey, şans oyunlarını ahlaki açıdan olumsuz bulmaktadır. Dini inançlar bu tutum üzerinde belirleyici bir faktördür. Şans oyunlarını olumlu gören bireyler genellikle oyunun eğlence boyutuna odaklanmakta, olumsuz görüş bildirenler ise oyunların bağımlılık yarattığını ve ekonomik sıkıntıları artırdığını ifade etmektedir.
Bu bulgular, şans oyunlarına katılımın yalnızca ekonomik bir faaliyet değil, aynı zamanda sosyal, kültürel ve psikolojik boyutlara sahip olduğunu göstermektedir. Bu oyunlara yönelik bireysel tutumlar, kişisel ihtiyaçlar, inançlar ve çevresel etkilerle şekillenmektedir. TCK 228’nci maddesinde kumar oynamaya mekan ve imkan hazırlayanlar için verilecek cezaları belirlemiştir. Buradaki ikilemi de ayrıca değerlendirmek gerekir.

Türkiye’de orta sınıf bireylerin, şans oyunlarını sınıfsal sınırlar ve ahlaki yargılar doğrultusunda ele aldığı görülmektedir. Milli Piyango gibi oyunlar, geçmişte milliyetçilik ve dayanışma bağlamında meşru bir araç olarak görülse de, günümüzde özelleştirme ve yönetimle ilgili güvensizlik nedeniyle eleştiriye açık hale gelmiştir. Ekonomik krizler ve enflasyon, orta direk bireylerin risk algılarını da değiştirmekte, ekonomik belirsizlikler karşısında riskli finansal aktivitelere yönelmektedir.

Şans oyunlarına katılım, katılımcılar arasında sosyal ve ahlaki çelişkiler yaratmaktadır. İslam inancı, şans oyunlarını haram olarak tanımlarken, devletin bu oyunları düzenleyip teşvik etmesinin, araştırmalarda katılımcı olarak yer alan bireyler için bir gerilim noktası olduğu görülmektedir. Katılımcılar, dini inançları ile pratik yaşamları arasında bir denge kurmaya çalışmaktadır. Herhalde meşhur şans oyuncusu Nimet Abla adına İstanbul’un en önemli yerinde cami adı bunun işaretidir
Milli Piyango’nun özelleştirilmesi, bu oyunlara güvensizliği artırmıştır. Nitekim toplumda, özelleştirilen kurumların şeffaflığından ve elde edilen gelirlerin toplum yararına kullanılıp kullanılmadığından şüphe duyulmaktadır.
Milli Piyango İdaresi’nin 2019-2023 yıllarına ait aşağıdaki rakamları toplam piyango gelirlerinin önemli bir kısmı hazineye gittiğini, ikramiye ödemeleri ise daha düşük kaldığını göstermektedir.

Bir başka ülkeye, ABD’ye bakılırsa; Burada piyango biletlerine harcanılan para film, video, spor, müzik ve kitap harcamalarından daha fazladır. Pekala piyangoyu kimler alıyor? Amerika'da piyango bileti alanlar çoğunlukla yoksul insanlardır. En alt gelir düzeyindeki haneler piyango biletlerine yılda ortalama 412 dolar harcamaktadır.

Bu rakam en yüksek gelir grubundakilerin de 4 katıdır, ancak Amerikalıların %40'ı acil bir durum için 400 dolara bir araya getirememektedir. Yani yılda 400 dolarlık piyango bileti alanların büyük bir bölümü acil durumda 400 doları bir araya getiremiyorlar. Kara günleri için bir kenara ayırmaları gereken parayı büyük ikramiye kazanma şansı milyonda bir olan bir şey için savuruyorlar. (Housel, Morgan. Paranın Psikolojisi. Çeviren Canan Feyyat. Scala Yayıncılık, İstanbul. 2024)
Piyango bileti alanların bilinçaltındaki kavrama herhalde farklıdır. Çünkü zaten yetersiz olan paralarını rüzgara veriyorlar, boşa gidiyor.

Herhalde böyle kimseler piyango bileti alarak büyük maddi servete ulaşma düşü kuruyorlar.
Parasız kalınca piyango bileti almayı düşünmek bile imkansız ama pek çok kişinin bunun yaptığı bir gerçek.
Las Vegas'ta hangi oyunları oynuyorsunuz ve kumarhanelere gidiyorsunuz diye sorulunca verilen cevap şöyledir: Bir kumarhanede kazanmanın tek yolu girer girmez çıkmaktır.