HÂFIZLIK SAĞLAMA EĞİTİMİ

Kur’an-ı Kerimi ezberleyenlere hâfız denir. Hadis hafızları veya edebiyat hafızları da var. Ama hafız denilince akla Kur’an-ı Kerimi tamamıyla ezbere okuyanlar anlaşılır.

Peygamberimiz kendisine Cebrail (as) ile vahyedilen ayetleri vahiy katiplerine yazdırırken bazı sahabeler de ezberlemiştir. İslam tarihinde tüm Müslüman toplumlarda Kur’anı ezberleme geleneği oluşmuştur. Zira Kur’an hafızlığı Müslüman toplumlar için farz-ı kifaye veya vaciptir. Peygamberimiz “Ümmetimin en şereflileri, Kur’an hafızlarıdır” buyurarak hafızlığı teşvik etmiş, hafızların kıyametteki şefaatçi olmaları belirtmiştir. Ancak ezberledikten sonra unutanların o derece sorumlu oldukları ifade edilmiştir. Ramazanlarda mukabele veya hatimli teravihlerde hafızları yakınen tanıma fırsatı çıkmaktadır.

Eğitimci-ilahiyatçı Mustafa Başkonak bir çalışmasında hafızlık ve hafızlar hakkında bilgi vermektedir. Bakınız: Başkonak, Mustafa. Örgün Eğitimde Hafızlık Sağlama. Konya, Fatih Eğitim ve Kültür Vakfı yayını, 2023. Kitap, hafızlık pedagojisi üzerinedir. Başkonak kitabında öğrenciler, aileler ve eğiticiler/öğreticilerle (48) mülakat yapmış ve hafızları pedagojik-eğitim açısından değerlendirmiştir. 

Hafızlığın belirli usulleri vardır, yani hafızlık yapan kişinin Kur’an-ı Kerimi ezberleme metodu vardır. Yaygın din eğitimi çerçevesinde resmi olarak Kuran kurslarında sürdürülen hafızlık eğitimi artık örgün eğitimde imam Hatip okulları/liselerinde de verilmektedir. Diyanet İşleri Başkanlığına (DİB) bağlı olarak 80 binden fazla öğrenci hafızlık eğitimine devam etmekte, iki yüz bine yakın öğrenci de sisteme kayıtlı belgeye sahiptir. DİB bünyesinde 1750 Kur7an kursu, 7560 derslikte 8 bin öğretici ile bu hizmetler sürdürülmektedir.

Yaygın eğitim yanında örün eğitimde de Hafız İmam Hatip okulu programları, proje okulları mevcuttur. Türkiye’nin pek çok ilinde bu okullara rağbet vardır. Toplam proje AİHL sayısı 739, örgün eğitimle birlikte hafızlık okulu sayısı 58’dir. Bunlar arasında Konya’dakiler Mustafa İlboğa İHL ve kızlar için Türk Anadolu Vakıf İHL ile Mustafa Büyükkaplan İHL’dir.

Bazı Müslüman ülkelerde hafız sayısı çok daha fazladır. Mesela Endonezya’da Müslümanların tamamı Kuranı bilirken, nüfusun yaklaşık yüzde %1 hafızdır. Sudan’da hafız sayısı çok fazladır. Arap olan Müslüman ülkelerdeki hafız sayısı da yüksektir.

Hafızlık için en uygun çağ, ilkokul ve ortaokul dönemleridir. Gerçi ileri yaşlarda hafız olanlar da vardır, ama azdır. Hafızlık için en etkili olan ailenin kararıdır. Daha önceki yıllarda akademik başarı gösteremeyenler hafızlığa gönderiliyordu, bu yanlış bir düşünce idi. Yine her hafızın illa din görevlisi olacağı beklentisi de gerçekçi değildir.

Hafızlık eğitimi akademik başarıyı olumlu etkilediği yapılan uluslararası araştırmalardan anlaşılmaktadır. Hatta bazı İslam ülkelerinde Tıp fakültelerinde okuyan öğrencilerden hafız olanların daha başarılı olduğu tespit edilmiştir. Yine hafızlığın beyin gelişmesi, stres azalmasının sağlanması yanında sürekli olarak hafızlığını zinde tutanların IQ seviyelerinin de %20 artış olduğu doğrulanmıştır. Bunun için Kur’an okuma, ezberleme ve sağlama gibi fiillerin kişinin düşünme, akıl yürütme, problem çözme, anlama ve algılama gibi becerilerinde akranlara göre daha üst seviyelerde yer almasını sağladığı söylenebilir. Çoklu zeka kuramı gereği hafız olanların sadece dini konularda becerili olabilecekleri gibi farklı becerilere sahip olabilecekleri de unutulmamalıdır.

Hafızlık yapmaya ve sağlamaya iten ana motivasyon Allah rızasını kazanma, kıyamette şefaatçilik gibi manevi faktör olmakla birlikte dünyevi kaygılar da etkili olmaktadır. Yani hafızlık yapanlar doğrudan belirli yerlerde istihdam imkanları kısıtlı olduğundan bazen hafızlık yapanlar heyecanlarını kaybedebilmektedir.

Gerek İHL gerekse hafızlık eğitimi veren İHL’ler sadece din eğitimi odaklı eğitim vermemekte, bunun yanında üniversite ve mesleklere yönelik hazırlık programları ile TEKNOFEST Bilim yarışmalarında yerlerini almaktadır.

Yazar hafızlık sağlayan, hafız aileleri ve yönetici/hocalarla 16’şar mülakat yapmıştır. Bunları da detaylı ve pedagojik biçimde değerlendirmiştir. Mesela okul yönetimlerinin eğitimdeki etkisi hakkında şu cümle yer almaktadır: Okul, ancak müdür kadar okuldur.

Bu tür çalışmalar eğitimin kalitesinin artırılmasında çok önemlidir. Benzer çalışmaların diğer eğitim türleri için, özellikle mesleki ve teknik eğitim için yapılmasına ihtiyaç vardır. Eğitim ve öğretime emeği geçenlere ne mutlu!