PARA KULLANMANIN ve SAHİP OLMANIN PSİKOLOJİSİ-2

İnsanlar acaba neden daha fazla kazanmak istiyorlar? Bunu servet üretmek ve kıskançlık olarak ifade edilmektedir. Sosyal kıyaslamada tavan noktasının hiç kimsenin erişemeyeceği kadar yüksek olması olarak görülmektedir. Kazanç potansiyeli ne olursa olsun riske asla değmeyecek pek çok şey olduğunun farkına varmak gerekir. İnsanın itibarı paha biçilmezdir, özgürlük ve bağımsızlık paha biçilmezdir, aile ve dostlar paha biçilmezdir, sevdikleri tarafından sevilmek paha biçilmezdir, mutluluk paha biçilmezdir. Yine başarılı yatırımcılar incelendiğinde servet sahibi olanları belli yaşlarından sonra daha fazla kazandıkları tespit edilmiştir. Para kazanmak ve parayı elde tutmak iki farklı beceriyi gerektirir. Zira para kazanmak risk almayı, iyimser olmayı, insanın kendisini ortaya koymasını gerektirir. Buna karşılık parayı elde tutmak alçak gönüllü olmayı ve gelen paranın gidebileceğini de dolayısıyla tutumlu olmayı ve elde ettiklerini en azından bir kısmının şansa bağlı olduğunu kabul etmeyi gerektirir. Dolayısıyla geçmişteki başarılar sonsuza kadar devam edemez. Hay’dan gelen Hu’ya gider, sözü boşuna söylenmemiştir.
İnsanın plan yapması önemlidir fakat her planın en önemli kısmı planın plana göre gitmeyeceğini de bilmek gerekir. Planlar gerçeklikten sağlam çıkabildikleri takdirde faydalıdır. Bilinmeyenlere doğru bir gelecek herkesin gerçeğidir. Unutmamak gerekir ki, ekonomiler, piyasalar, kariyerler kayıplarla birlikte büyürler. İnsanın hayat standardı son yüzyılda katlarca artmakla beraber karamsarlığı da azalmamıştır. Herkes çıldırdığında ortalama şeyler yapanlar, yatırım dâhileri olarak tanımlanmaktadır. Nitekim Napolyon askeri dehayı, etrafındaki herkes aklını kaybederken ortalama şeyler yapabilen kimse olarak tanımlamaktadır. Kibirlerini yenenler kendilerini pek çok olumsuzluktan korunurlar. Kibir en büyük vebaldir. Zenginlerin en belirgin halleri, “bugün ne istersem yapabilirim” demeleridir. İnsanlar kendilerini mutlu etmek için daha zengin olmak istemekteler. Paranın sağladığı en büyük içsel değer “zamanı kontrol etme” gücü vermesidir. Anında zengin olanlar, anında fakir olmayı da beklemeliler.
İnsanlar eskisine göre zamanlarını daha az kontrol edebiliyorlar. Zamanı kontrol edebilmek insana mutluluk sağlamaktadır. ABD zengin bir ülke olmasına rağmen 2019’daki 140 ülkeden 150 bin kişinin katıldığı bir araştırmayı konu edinen Gallup araştırmasına göre 1950’lere göre “çok endişeli” görmekte; küresel ortalama % 39 iken ABD’nin %55’i çok stresli hissetmektedir. Karl Pillemer (30 Lessons for Living adlı kitabında bin ABD’li ile hayat tecrübelerini ele almıştır. Hiçbiri mutluluğu para kazanmada, para biriktirmede görmemiştir. Zira aileler, çocuklar insanı yanında görmek isterler.Genel olarak insanlar zenginliğin başkalarına beğenme ve hayranlık duyma sinyali vermesini isteme eğilimindedir. Bunun sebebi insanlar zenginliği beğenilme ve hayranlık görme arzuları için yapmak istemelerindendir. Zenginliği insanlar gördükleriyle yargılama eğilimindedir. Oysa zengin olmanın yolu güzel şeylere para harcamaktır. Zengin olmanın yolu olan parayı harcamak, olmayanı harcamamaktır. “Dünya hem alçak gönüllü görünüp de varlıklı olan, hem de iflasın kıyısında yaşadığı halde zengin görünen insanlarla dolu. Başkalarının başarılarını çabuk değerlendirirken ve kendi hedeflerinizi belirlerken bunu aklınızda bulundurun. “
Para biriktirmede insanlar üç grubu ayrılabilir: Birincisi, birikim yapanlar; ikincisi biriktirebileceğini düşünmeyenler ve üçüncüsü biriktirmek gerektiğini düşünenler. Servet oluşturma gelirle ve yatırımlar yatırım getirileri ile ilişkisinden daha çok tasarrufla ilişkilidir. Bunun bir örneği petrol krizini aşmanın enerji artırarak değil ihtiyaç duyulan enerjiyi azaltarak ve verimliliği artırarak sağlanmıştır. Nitekim petrol krizlerinden sonra araçların kilometre başına benzin veya mazot tüketimleri azaltılmıştır. Servet denilen şey eline geçeni harcadıktan sonra biriken artıktır. Yine servetin değeri insanın neye ihtiyacı olduğuna bağlıdır. Belirli bir gelir düzeyini geçtikten sonra insanın ihtiyaç duyduğu şey sadece egosunu tatmin etmektir. Bu nedenle birikimleri artırmanın en güçlü yolu geliri artırmaktan daha çok alçak gönüllülüğü arttırmaktır. Bu da gösteriş merakını azaltmak, aynı şeyi yapmakta olan başkalarına ayak uydurmak ve içgüdülere karşı her gün mücadele vermekle mümkündür. İnsanların tasarruf etme yeteneği daha çok kendi kontrolündedir. Bu nedenle başkalarının sizin hakkınızda ne düşündüğünü az umursarsanız daha azını arzularsınız. Yine birikim yapmak için belirli bir nedene ihtiyaç yoktur. Yani tasarruf yapmak için tasarruf yapılabilir. Bu da tercih edilen bir tutumdur. Zira borçlanarak da tasarruf yapılabilir. Yani bunun bir ölçüsü taksitle bir şey almaktır. Halbuki harcamaya yönelik olmayan tasarruflar insana seçenek ve esneklik sunar, bekleme fırsatını verir ve düşünme zamanı sağlar.